Adunni Oluwole

Adunni Oluwole
Rayuwa
Haihuwa	Ibadan, 1905
ƙasa	Najeriya
Ƙabila	Yarbawa
Harshen uwa	Yarbanci
Mutuwa	1957
Karatu
Harsuna	Turanci Yarbanci Pidgin na Najeriya
Sana'a
Sana'a	marubuci da ɗan siyasa

Adunni Oluwole (1905-1957) ta kasance ƴan siyasan Nijeriya tun kafin samun ƴancin kai kuma ɗan rajin kare haƙƙin ɗan Adam wanda ya yi adawa da ƴancin kai ƙwarai. An haife ta a garin Ibadan na jihar Oyo kuma ta tashi ne a garin Aroloyo na jihar Legas. Ta kasance mai wa'azin tafiya ne wanda bajinta a cikin magana a bainar jama'a ta taimaka wa shahara. Ta tsunduma cikin harkokin siyasa a 1954, sannan ta kafa Jam’iyyar Liberal Party ta Najeriya. Ta mutu a 1957 bayan gajeriyar rashin lafiya.

Rayuwar farko da Ilimi

An haifi Adunni Oluwole a garin Ibadan a shekarar 1905 ga dangin wani jarumin Ibadan. Bayan wasu rikice-rikicen dangi, mahaifiyarta ta koma tare da ita da ‘yan uwanta zuwa Aroloya, Legas inda suke zaune kusa da cocin St. John. Adolphus Howells, Vicar, ya ba da gudummawa ga ci gaban iyali yayin da suke cikin yankin. Ta zauna tare da Howells, waɗanda suka sa ta a makarantar St. John, Aroloya. Duk da haka ta koma ga mahaifiyarta bayan karatun firamare.

Daga 1925 zuwa 1932, Oluwole ta shiga cikin jagoranci da matsayi mai ban mamaki a cocin St. John. Lokacin da take matashiya, ta rubuta wani wasan kwaikwayo na kungiyar 'yan mata wacce mai son kishin kasa Herbert Macaulay ya jagoranta. Ta ci gaba da kafa gidan wasan kwaikwayo na kwararru na mata mallakar farko a Yammacin Najeriya.

Oluwole ba da daɗewa ba ta zama mai wa'azin tafiya. Ta yi matukar adawa da kawo gawawwaki cikin coci don jana'iza, tana mai cewa ta ga wahayi daga Allah yana cewa Shi Allah na masu rai ne ba matattu ba. Bajintar da ta yi a fagen magana ya ba ta dimbin masu sauraro kuma ya ƙara mata shahara.

Harkar siyasa

Oluwole ta shiga siyasa ne a wajajen 1945. Ta fara ne daga yin ayyukan jin kai da taimako ga talakawa da kyaututtuka duka da cewa ita ba wata attajira ce ba.

A cikin 1954, ta kafa ƙungiyar siyasa, yawancin mambobinta maza ne. Kusan watanni biyar da kafa ta, ta sami nasarar zama a Ikirun, Osun ta Arewa, inda ta kayar da NCNC da AG.

Oluwole ta kasance mai gwagwarmayar neman 'yanci kuma yana adawa da kuri'ar neman' yanci lokacin da aka fara ba da ranar a 1956. Dalilinta shine cewa yan siyasan da aka basu mulki sunyi amfani da ita kuma kawai yan mulkin mallaka ne na Afirka. Sakon nata ya koma ga mutanen karkara kuma sun zama sananne a tsakanin kungiyoyin masu jin Yarbanci da suna "Egbe Koyinbo Mailo" wanda ke fassara zuwa "Bature Kada Ya Je". Jam'iyyar ba ta daɗe ba saboda dole a rufe ta saboda ƙarancin kuɗaɗe.

Oluwole ma ta kasance mai rajin kare hakkin mata kuma ta ci gaba da neman mata su shiga siyasa a taron kundin tsarin mulki.