Joyce Bamford-Addo

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Joyce Bamford-Addo
Shugaban majalisar dokokin Ghana

ga Janairu, 2009 - ga Janairu, 2013
Justice of the Supreme Court of Ghana (en) Fassara

19 Nuwamba, 1991 - Oktoba 2004
Rayuwa
Haihuwa Accra, 26 ga Maris, 1937 (87 shekaru)
ƙasa Ghana
Karatu
Makaranta Holy Child High School, Ghana (en) Fassara
Harsuna Turanci
Sana'a
Sana'a mai shari'a, ɗan siyasa da Lauya
Wurin aiki Accra
Kyaututtuka
Mamba Inner Temple (en) Fassara
Imani
Addini Katolika

Joyce Adeline Bamford-Addo, (an haife ta a ranar 26 Maris 1937). Barista kuma alkaliya ce 'yar Ghana wacce ta yi aiki a matsayin Kakakin Majalisar Ghana daga 2009 zuwa 2013.[1] Matsayin shugaban majalisar ita ce ta uku mafi mahimmanci a Ghana. A baya ta kasance mai shari'a a kotun kolin Ghana. Bayan naɗa ta a bencin kotun koli, ta zama mace ta farko da ta zama mai shari'a a kotun kolin Ghana.[2][3] Ta yi aiki a wannan rawar daga 1991 zuwa 2004 lokacin da ta yi ritaya.[4] Haka kuma ita ce mace ta farko da ta taɓa zama shugabar majalisa a irin wannan matsayi a yankin [[Afirka ta Yamma|yammacin Afirka.][5][6] Yaƙin neman zaɓenta na ƙarfafa mata an nuna shi a yawancin tarurruka da bita a gida da waje.[5][7][8][9]

Rayuwar farko da ilimi[gyara sashe | gyara masomin]

Joyce Bamford-Addo

An haifi Joyce Bamford-Addo a cikin 1937 ga mahaifin Ingila da mahaifiyar Ghana daga Aburi, Joyce Bamford-Addo ta halarci Makarantar kwana ta St. Mary's Boarding of Our Lady of Apostles (OLA) Boarding School, tare da 'yar uwarta Cynthia, a Cape Coast don karatun farko. Daga baya ta halarci makarantar Holy Child, kuma a Cape Coast don karatun sakandarenta. Ta tafi kasar Ingila domin samun horon shari'a.[10] Ta shiga Haikali na ciki don horarwa a ƙarƙashin tsarin horarwa da aka sani da Inns of court kuma an kira ta zuwa Bar na Ingilishi a cikin 1961.[11]

Sabis na shari'a[gyara sashe | gyara masomin]

Bamford-Addo ta koma Ghana bayan ta yi aiki a Burtaniya tsawon shekara guda. An kira ta zuwa Bar na Ghana a shekarar 1962.[12] Ta fara aiki a matsayin mataimakiyar Lauyan Jiha a shekarar 1963 kuma ta samu karin girma zuwa Lauyan Jiha, sannan ta kara masa girma zuwa Babbar Lauyan Jiha kafin ta zama Babban Lauyan Jiha. Ta tashi ta zama Babban Lauyan Jiha a shekarar 1973. An naɗa ta Daraktar kararrakin jama’a a shekarar 1976, inda ta rike na tsawon shekaru 10.

Alkalin kotun kolin Ghana[gyara sashe | gyara masomin]

Jerry Rawlings kuma ya naɗa ta a matsayin Alkaliyar Kotun Koli a shekara ta 1991, inda ta zama mace ta farko mai shari'a a Kotun Koli ta Ghana..[2][13] Bayan ta yi aikin gwamnati na shekaru da yawa, ta yi ritaya da son rai daga Kotun Koli a watan Oktoba 2004. An yi zargin cewa ta yi ritaya ne saboda lokacin da aka yi watsi da ita ga karamar ta, Mai Shari’a George Kingsley Acquah, a naɗin Alkalin Alkalai.[14]

Siyasa[gyara sashe | gyara masomin]

Joyce Bamford-Addo tare da Barack Obama

A cikin shekarar 1991, a lokacin ƙarshen mulkin Majalisar Tsaro ta ƙasa (PNDC), Bamford-Addo ta zama mataimakin kakakin majalisar ba da shawara ta Ghana na biyu, wanda aka kafa don tsara abin da ya zama kundin tsarin mulkin shekarar 1992.[12]

Kakakin Majalisa[gyara sashe | gyara masomin]

Bayan zaɓen shugaban kasa da na 'yan majalisu na shekarar 2008, an zabe ta ba tare da hamayya ba a matsayin shugabar majalisar dokoki ta hudu ta jamhuriya ta hudu ta Ghana wacce ta karbi ragamar mulki daga hannun Ebenezer Sekyi-Hughes,[15] wadda ta kasance mace ta farko da ta hau wannan matsayi, kuma mace ta biyu da ta zama shugabar wani ɓangare na gwamnati bayan an nada Georgina Theodora Wood shugabar alkalan kotun kolin Ghana. Zaben ya kuma sa ta zama mace mafi girma a tarihin siyasar Ghana inda ta wuce Georgina Theodora Woods. Ta shahara a duk faɗin Afirka da ma duniya baki ɗaya tare da sauran masu magana mata kamar Betty Boothroyd a Burtaniya da Nancy Pelosi ta Amurka a matsayin mace ta farko da ta yi magana a ƙasashensu. [6][16][8]

Kyaututtuka da karramawa[gyara sashe | gyara masomin]

Cibiyar nazarin tarihin rayuwar Amurka ta ba Bamford-Addo lambar yabo ce mafi kyawun mace a wannan shekara a cikin 2000 saboda himma da himma da himma ga al'amuran mata da karfafa mata. Ana la'akari da ita a matsayin mace mai bin doka da doka a Ghana[16] kuma abin kwazo da abin koyi gabaɗaya ga matan Ghana.[17][18][19][20]

Kungiyar ‘yan kasuwan mata ta Ghana (GAWE) ce ta karrama ta a taron baje kolin kasuwanci na mata ‘yan kasuwa da saka hannun jari a Global Women Entrepreneur Business Fair a Accra a 2011[21] tare da sauran mata na farko a Ghana mai rike da mukamai mai shari'a Georgina Theodora Wood, mace ta farko mai shari'a, Anna Bossman, mace ta farko mai rikon mukamin kwamishiniyar hukumar kare hakkin bil'adama da adalci (CHRAJ) da Elizabeth Mills-Robertson, mace ta farko mai rikon mukamin Sufeto Janar na 'Yan sanda (IGP).[21][22]

Joyce Bamford-Addo tare da su Obama

A cikin Oktoba 2011, Shugaba John Evans Atta Mills ya karrama ta tare da Abokin Order of Volta, mafi girma a cikin lambar yabo ta Volta, don jin daɗin hidimar da ta yi wa Ghana.[23][24]

Rayuwa ta sirri[gyara sashe | gyara masomin]

Bamford-Addo Kirista ce mai ibada kuma tana bauta a matsayin Roman Katolika.[25]

Duba kuma[gyara sashe | gyara masomin]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Daily Graphic (6 March 2017). "Ghanaian women's role in development since independence". Graphic Online (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  2. 2.0 2.1 Vieta, K. T. (1999). The Flagbearers of Ghana: Profiles of One Hundred Distinguished Ghanaians, Volume 1. Ena Publications. p. 273. ISBN 9789988001384.
  3. Dawuni, J. Jarpa (2020), Yacob-Haliso, Olajumoke; Falola, Toyin (eds.), "Women in Judiciaries Across Africa", The Palgrave Handbook of African Women's Studies (in Turanci), Cham: Springer International Publishing, pp. 1–21, doi:10.1007/978-3-319-77030-7_75-1, ISBN 978-3-319-77030-7, S2CID 226518201, retrieved 2021-01-08
  4. "Newsmix: "Grandma Joyce" Bamford-Addo takes charge of Ghanaian Parliament | Women's Voices For Change". womensvoicesforchange.org. 13 January 2009. Archived from the original on 2021-01-16. Retrieved 2021-01-08.
  5. 5.0 5.1 "Profile of Justice Joyce Bamford-Addo". Modern Ghana (in Turanci). 2009-01-07. Retrieved 2019-03-02.
  6. 6.0 6.1 "Grandma Joyce is Historic Speaker". Ghanaian Chronicle. 7 January 2009. Retrieved 8 January 2009.
  7. Boakye, Cynthia (8 January 2009). "Ghana records another first. Justice Bamford Addo is first Female Speaker". Business News. Statesman Online. Archived from the original on 8 February 2010. Retrieved 30 January 2009.
  8. 8.0 8.1 "World of Parliaments - Issue N°35". archive.ipu.org. Retrieved 2021-01-08.
  9. Ghana News Agency (20 April 2009). "Speaker to approach work with human touch". Modern Ghana (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  10. "Joyce Bamford-Addo | Inner Temple" (in Turanci). 2019-12-03. Retrieved 2021-01-08.
  11. "The Speaker - Rt. Hon. Justice Joyce Bamford-Addo". Parliament of Ghana. Archived from the original on 20 February 2009. Retrieved 29 January 2009.
  12. 12.0 12.1 "Joyce Adeline Bamford-Addo , Ex- Speaker of Parliament". www.ghanaweb.com. Retrieved 2019-03-02.
  13. IAWL (2020-02-08). "Why More Women on the Supreme Court of Ghana Matters: Open Letter to H.E Nana Addo Dankwa Akufo-Addo". African Women in Law (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  14. "CV of the new Speaker". Ghana Web. 8 January 2009. Retrieved 29 January 2009.
  15. "Fifth Parliament makes history". Ghana Web. 7 January 2009. Retrieved 29 January 2009.
  16. 16.0 16.1 "GHANA: The Rise Of Ghanaian Women: Matters Arising". www.fgmnetwork.org. 13 January 2009. Archived from the original on 2018-10-12. Retrieved 2021-01-08.
  17. "Speaker feat should motivate women towards higher education". BusinessGhana. Retrieved 2021-01-08.
  18. "GHANA: Female Pols in Ghana Reflect on Recent Power Drain". PeaceWomen (in Turanci). 2015-02-03. Retrieved 2021-01-08.
  19. Obeng-Tabi, Kojo (8 March 2017). "Women Empowerment". www.gbcghana.com (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  20. Ghana News Agency (2014-12-17). "Women are best positioned to manage Ghana - NCCE". News Ghana (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  21. 21.0 21.1 Bennett, Christopher Kweku (2009-08-01). "Successful women rewarded". Ghana Business News (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  22. Ghana News Agency (2 August 2009). "Women Achievers rewarded". BusinessGhana. Retrieved 2021-01-08.
  23. GNA (2011-10-15). "State honours heroes". Modern Ghana (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  24. Dogbevi, Emmanuel (2011-10-15). "State honours heroes". Ghana Business News (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  25. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :2

Hanyoyin haɗin waje[gyara sashe | gyara masomin]