Mutanen Ekoi
 | |
| Yankuna masu yawan jama'a | |
|---|---|
| Najeriya da Kameru |
 Ekoi skin-covered Ekpe headdress and mask | |
| Jimlar yawan jama'a | |
|---|---|
| 4,564,500[1] | |
| Yankuna masu yawan jama'a | |
 Nijeriya | 3,011,500[1] |
| Template:CMR | 1,553,000[1] |
| Harsuna | |
| Ekoi language | |
| Addini | |
| Traditional Ekoi Religions, Christianity | |
| Kabilu masu alaƙa | |
| Ibibio, Annang, Efik, Bahumono, Igbo, Mbube, Ekoid peoples and Other Southern Bantoid peoples | |
Mutanen Ekoi, wanda aka fi sani da Ejagham, ƙabilu ne na Bantoid a ƙarshen kudancin Najeriya kuma suna faɗawa gabas zuwa yankin kudu maso yamma na Kamaru . Suna magana da yaren Ekoi, babban harshen Ekoid . Sauran harsunan Ekoid ana magana da su ta ƙungiyoyi masu alaƙa, ciki har da Etung, wasu ƙungiyoyin a Ikom (kamar na Ofutop, Akparabong da Nde ), wasu ƙungiyoyin a Ogoja (Ishibori da Bansarra), Ufia da Yakö . Ekoi sun zauna kusa da Efik, Annang, Ibibio da Igbo yan kudu maso gabashin Najeriya. A Ekoi aka fi sani ga su Ekpe da Nsibidi rubutu. A al'adance suna amfani da akidun Nsibidi, kuma su ne kungiyar da ta asali ta ƙirƙiresu.
Mutanen Ekoi a gargajiyance an tsara su ne cikin dangogi 7, kamar na Akan a Ghana .
Labarin kasa[gyara sashe | gyara masomin]
Ana samun Ekoi a cikin Najeriya a cikin jihar Kuros Riba . Ana magana da kuma harsunan Ekoid a wannan yankin, kodayake ana magana da Ingilishi (harshen ƙasa). Ana kuma samun Ekoi a Kamaru a yankin kudu maso yammacin ƙasar.
Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]
Ekoi sunyi imanin cewa magadan farkon mazauna yanzun nan sune suka mallaki filin; yayin da ba a ba wa sabbin masu izinin izinin mallakar ƙasa ba, suna da ikon siyan haƙƙin zama. Mazajen Ekoi suna da farauta a gargajiyance, yayin da mata suka tsunduma cikin aikin noma, kiwon doya, ayaba, masara (masara). Mata ma suna yin kifi, kuma maza da mata suna shiga saƙa.
Mutanen Ekoi, yayin da suke magana da yare ɗaya, ba su kula da rayuwa cikin haɗin kai ba. Da yake zaune a yankin da ke Kudu maso Gabashin Nijeriya a yanzu da kuma Kudu maso Yammacin Kamaru, mutane sun rarrabu ta hanyar mallakar Turawan mulkin mallaka na Burtaniya da na Afirka a Afirka. Lokacin da aka kashe wani kyaftin din Jamusanci mai suna Von Weiss, ikon Turai ya ɗauki matakan yaƙi da mutanen Ekoi na asali (1899-1904 Yakin Jamusanci-Ekoi). Koyaya, amsar ba iri ɗaya ba ce; ba kawai babu yakin basasa ba, amma wasu kauyuka sun gudu maimakon fadya da baya. Bugu da ƙari, mutanen Ekoi a cikin mulkin mallakar Ingila da ba su taimaka wa 'yan uwansu ba.
Mutanen Ekoi da aka bautar cikin hayin Tekun Atlantika sun kasance sanannu a Cuba, inda fasaharsu, da ake gani a cikin nau'ikan ganga da adon mata, ya wanzu har zuwa yau.
Al'adu[gyara sashe | gyara masomin]
Zane-zane[gyara sashe | gyara masomin]
An san al'adun Ekoi don ƙwarewar ƙirar sassakawa. Ƙwarewar fasaharta ishara ce ga rikitarwa na ƙungiyar mutanen Ekoi. Masks ɗin su na musamman ne saboda, ba kamar yawancin abin rufe fuska na gargajiya na Afirka ba, maƙallan Ekoi suna da gaskiya. A cikin hanyar Ekoi don yin abin rufe fuska masu gefe 2, gefen da ya fi duhu yana wakiltar ƙarfin namiji, kuma mafi fari ya fi ƙarfin mace. Abin rufe fuskar ɗin katako galibi ana rufe su da zane na fatar dabbobi (kwatankwacin yadda Leopard Society ya yi amfani da fatar ɗan adam a kan masks), kuma ana sa shi a lokacin ibada ko kuma a ɗora shi a saman tammy.
Abubuwan zane-zane, kamar zane-zane da waƙoƙi, suna da mahimmanci ga maza, kamar yadda ake ganin su a lokaci ɗaya a matsayin mayaƙa da masu fasaha, kodayake yaƙi ya zama baƙon abu a tarihin Ekoi, ban da Yakin Jamusanci da Ekoi tsakanin 1899-1904.
-
Wani mutum-mutumi mai dogon kwana, Coleção Museu Afro Brasil (São Paulo) -
Mashin Ekoi, Gidan Tarihin Burtaniya. -
Ngbe mutum-mutumi -
Ekoi Headdress, De matasa Museum. -
Ngbe mutum-mutumi -
Ekoi Headdress, Honolulu Museum of Art. -
Siffofin Ekoi, Linden-Museum Stuttgart
Harshe[gyara sashe | gyara masomin]
Harshen Ekoi yana ɗaya daga cikin yarukan Ekoid, yare ne na Bantoid a cikin rukunin yaren Nijar-Congo. Su ne masu kirkirar Nsibidi rubutun, rubutun da za a iya gani a cikin kayan tarihi da yawa waɗanda aka samo a wuraren da mutanen Ekoi / Ejagham ke zaune, kuma wanda aka fassara shi da “baƙaƙen haruffa.” Rubutu ne na Afirka gaba ɗaya, tare da kusan babu tasirin Yammacin Turai. Dangane da almara na Ekoi, 'yan kasuwa ne suka koya musu rubutun.
Ngbe da Nnimm[gyara sashe | gyara masomin]
Nungiyoyin Ngbe da Nnimm sun kasance na maza da mata, bi da bi, a cikin yankin Ekoi. Ƙungiyar Ngbe (Damisa) ta yi imani da labarin wani tsohon sarki mai suna Tanze. Lokacin da ya mutu, ya zama kifin da mace ta kama. Wani mutum ne ya kashe matar, ya ƙirƙiri ƙungiyar Damisa, kuma Tanze ya zama jikin duriyar mata. Wannan tatsuniyar ta daga alamomin kifayen ruri da damisa a matsayin alamu daga Allah kuma don haka za a koma ga su a kowace kotun Ekoi.
Farawa na Nnimm zai zama 'yan mata matasa marasa aure. Zasu sanya zane-zanen rubutu na zagi da riguna na kayan alawa da bawo, da kuma abin wuya na fata. Kasusuwa na birai sun yi daidai da gashin gashin kai (gashin tsuntsu guda a bayan kai ya kasance mafi mahimmanci, saboda shi ne gashin Nnimm) kuma an gama shi da wani abin rufewa na cowrie. Ruwan Nnimm zai zama da matukar mahimmanci ga 'yan Afirka a Cuba .
-
Babban firist na Nimms -
Nimm neophytes
Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]
Ekoi suna da adadi da yawa na labaran da ake magana. Wata tatsuniyar halitta ta faɗi game da Allah wanda ya halicci mace da namiji na farko kuma ya ba su damar zama a cikin bukka. Allah ya ce wa namiji ya yi wa mace ciki kuma ya bar kafin a haifi yaron. Lokacin da aka haifi yaron, Allah ya umurci mace da namiji su kula da sabon yaronsu. A karshen tatsuniyar an bayyana cewa duk mutane daga zuriyar wannan mace da namiji.
Wani tatsuniya da ke bayanin rayuwar duniya tana ba da labarin Eagle da Ox suna wasan buya da buya. Mikiya tana samun Abun nan da nan sannan ta ɓoye kan ƙahonin Ox inda Ox ɗin baya iya ganinsa. Ox yana zuwa kowace dabba yana tambaya ko sun ga Mikiya, amma Mikiya tana gaya musu duka kada su ce komai. A ƙarshe, Mujiysa ya gaya wa Ox cewa Mikiya tana kan bakansa. A fusace, Mikiya ta kame Fowl kuma ta rantse cewa zai dauki yaransa saboda wannan laifin. An ce saboda wannan, mikiya ke cin kazar tsuntsaye.
Damisa[gyara sashe | gyara masomin]
Damisa musamman za'a iya ganin ta da mahimmanci a cikin al'ummar Ekoi. A lokutan ntuis (sarakuna), ntui zai bar gidansa ya yi sadaukarwa iri-iri, ciki har da na hulunan kwanya da hakoran damisa, sanda ɗaure da fatar damisa, da abin wuya na haƙorin damisa. Hakanan, lokacin wani ntui ya mutu, mutanensa za su shiga cikin daji don dawo da ngbe kamar ntui 's ruhu ya koma ga Allah. Idan ba su yi hankali ba, ana jin cewa damisa ta gaske za ta kawo musu hari.