Obalumo

Obalúmo mutumin sarauta ne,sarkin gargajiya a cikin kabilar Igbomina na Yarabawan Afirka ta Yamma.Farkon bayyanar laƙabin nasa ya samo asali ne tun a ƙarni na 12 a ƙarshe,wanda hakan ya sa ya zama mai mulki mai ma'ana a cikin sarƙaƙƙiyar babban matsayi na kabilar.

Prince Oba'lumo

Ọbalúmọ̀ or Ọba'lúmọ̀,(a contraction of Ọba Olúmọ̀ ), is the titular name of the founding king of the ancient Ìsèdó-Olúmọ̀ city-state,an ancient monarchy of the Igbomina - Yoruba.Translations of the title Ọba’lúmọ̀ as “The King” ( Oba ),“The Lord of Knowledge” (Olumo),ko “Sarkin Ubangijin Ilimi” ko “Sarki da Ubangijin Ilimi”,duk ma’anar sarki mai hikima,ya nuna cewa wannan sarki, wanda aka san shi a cikin tarihin baka da cewa ya kasance babban mafarauci kuma jarumi,shi ma Babalawo ne (mai duba,mai warkarwa kuma firist na maganar Ifá ). Ɔba'lúmọ̀ basarake ne na tsohuwar Ò <span typeof="mw:Entity" id="mwHQ">̣</span>wayewa a arewa maso gabashin ƙasar Yarbawa,kuma yana ɗaya daga cikin farkon waɗanda suka kafa tsohuwar masarautun Yarbawa a kudu maso yammacin Najeriya .

Duk da haka,ana maganar jihar Ọba’lúmọ̀ a matsayin Ìsèdó-Olúmọ̀ (ko Isedo na Olúmọ̀),da kasancewar dangin sarautar Olúmọ̀ a Oba-Igbomina (wanda ke ƙaramar hukumar Isin ta Jihar Kwara, Nijeriya)—daya.na manyan garuruwan mai suna Oba —yana ba da shawarar wata ma’ana dabam da asalin suna da take na Ọba’lúmọ̀ n’Isèdó.Da alama Ọba’lúmọ̀ ya kafa ƙasa-bi-dari wanda mutanen ƙabilar Olúmọ̀ na asalinsu Oba suka mamaye shi,don haka ya karɓi take (ko kuma aka sa masa suna)Ọba’lúmọ̀ a sabuwar masarautarsa – ma’ana “sarki”.daga dangin Olúmọ̀”. Sauran al’adun sunan da ke magana a kan almara ilimin magungunan ganye da kuma maganar Ifá ga alama gado ne da aka raba shi da dukan dangin Olúmọ̀, kuma maiyuwa ba su zama na musamman ga Sarki Ọba’lúmọ̀ ba.

Cire daga bayanan baka na Ìsèdó-Olúmo

Wasu labaran tarihin baka sun danganta sunan Tìímọ̀ (lafazin Tì-í-mọ̀) ga sarkin Isedo na farko.Wasu bayanan tarihi na baka sun nuna cewa Tiimò shi ne kawai Sarki Oba'lúmọ a lokacin da ake tuntuɓar ƙungiyar ƙaura na ɗaya daga cikin ƙungiyoyin biyu da suka tashi daga Ila Yara,wanda shugabansu ya kafa Ila Orangun kusa da Ìsẹ̀dó,masarautar da Tìímọ̀ ke sarauta a matsayinsa. sai Ɔba'lúmɔ̀.

Mahaifinmu,Ọba’lúmọ̀ Tiimò ya jagoranci ɗaya daga cikin manyan ƙaura daga tsohuwar Ọ̀bà, ƙila sakamakon rikice-rikicen lokaci-lokaci da mutanensa na Nupe makwabta zuwa arewa.Saboda kasancewarmu na jininsa ne ya sa muke kiran kanmu Omo Ọba’lúmọ̀ n’Isẹ̀dó (“ya’yan Sarki Oba’lumo”),Ọmọ Ọrọ̀ l’Ọbà (“ya’yan mutanen Oba” da kuma Omo’).ba Olúnlákin ti Ile Oba ("children of the great king Olùnlàkin Obà").Waɗannan su ne orikinmu a matsayin zuriyarsa.

Dating da Ìsẹ̀dó-Olúmọ̀ birni-jihar

An yi nazari akan tarihin baka bisa sakamakon binciken binciken archaeological na baya-bayan nan (da kuma ayyukan masana tarihi na baka da aka buga,da masana kimiyyar dan adam da kuma ilimin kimiya na tarihi na Jami'ar Jihar Arizona,Amurka,da Jami'ar Ibadan,Najeriya, na Igbomina - yankin Yarbawa na da da kuma daga baya sun ba da shawarar cewa.Daular Ìsèdọ́ da aka fi sani da Ìsẹ̀dó-Olúmọ̀ (watau Isẹ̀dó na Olúmọ̀)an kafa shi ne tsakanin ƙarni na 10 zuwa na 12 ta hannun wasu masu hijira (waɗanda aka ce Ọbalúmọ̀)waɗanda suka gudu daga rikicin cikin gida a cikin tsohuwar masarautarsu da/ ko kuma rikicin da ake fama da shi da makwabciyarsa Nupe a arewacinta (Wataƙila irin wannan matsalar ta ci gaba da fafatawa da ƴan kabilar Nupe ne ya sa tsohuwar masarautar Òwu,ƙila wadda ta yi zamani da Ọ̀bà, ta ƙaura zuwa kudu daga ƙasarsu ta asali.wannan yanki domin kafa sabon mazauni mai suna Orile-Òwu,kudancin Ile-Ifẹ).