Jump to content

Daular Bagauda

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Bagauda Dynasty
Daular
Bayanai
Farawa 999 (Gregorian)
Ƙasa Kingdom of Kano (en) Fassara
Dissolved, abolished or demolished date (en) Fassara 1807
Baguda

Bagauda Daula ne a gidan na noblemen suka kafa da kuma mulki Mulkin (ƙarshe Sultanate ) na Kano cikin ta zama. Daular ta shafe sama da shekaru 800 ta bazu har tsawon ƙarni goma, ɗaya daga cikin mafi daɗewa a tarihin ɗan Adam kuma ya samar da sarakuna 43. Bayan faɗuwar sarautar Kano, ragowar gidan sarauta suka kafa sabuwar masarauta a yankin Maradi .

Sarautar ta fara ne da Sarkin Kano na farko, Bagauda a shekara ta 999 miladiyya kuma ta kasance har zuwa shekara ta 1807 miladiyya a lokacin da aka kashe sarki na ƙarshe daga zuriyar Muhammad Alwali na biyu yana gudun hijira a lokacin yakin Fulani . Sarautarsu ta faro ne bayan da Bagauda ya yi hijira zuwa Kano ya ci maguzawan tudun Dala na asali, duk da cewa sauran Kano ba za su shiga karkashinsu ba sai lokacin sarakunan farko da suka gaje shi.

Sarautar ta kasu kashi uku ko zamani, Gaudawa, Rumfawa da Kutumbawa, amma zuriyarsu duk ana iya samo su daga Bagauda kamar yadda tarihin Kano ya nuna . An ce sun fito ne daga Bawo, dan Jaruman Hausawa Bayajidda da matarsa, Kabara na karshe, Magajiya Daurama . An ce zuwan Bagauda ya cika annabcin Barbushe .

Sarautar Gaudawa dai ta kasance ne ta hanyar cin galaba a kan kasar da Bagauda da zuriyarsa suka yi wa lakabi da jihar Kano a yanzu. Zamanin su ya kasance da akasari yaki da fadada sarakuna da kuma gina katangar Kano. Sun kuma kafa harsashin tsarin mulki na Kano tare da kawo sauyi ga Sojoji tare da dora Musulunci a matsayin addinin Jaha. Gaudawa kuma ana kiransu da “Daurawa”.

Rumfawa ne suka sa ido a kan sarautar Sarkin Kano. Bayan da aka bude hanyoyin kasuwanci shekaru da dama da suka gabata a zamanin Abdullahi Burja, Muhammad Rumfa da zuriyarsa sun samu damar ciyar da jihar kololuwar tasirinta na kasuwanci da siyasa. Hakan ya ga tarin bakin haure daga wasu sassan Sahel da kuma yadda al’ummar Kano suka shiga wasu sassan yankin, inda suka tabbatar da jihar a matsayin babbar cibiyar kasuwanci. Mulkin su ya kai ga sarautar Kano gaba ɗaya ta ƙasar Hausa a zamanin jikan Rumfa Muhammad Kisoki. Rumfawa sun yi gyare-gyaren mulki da zamantakewa mafi mahimmanci a Kano.

Zaman Kutumbawa ya fara ne a shekara ta 1623, daga Muhammad Alwali I, wanda aka fi sani da El Kutumbi. Wannan zamanin ya sami raguwar arziki ga Sarkin Musulmi. Kutumbawa sun fuskanci raƙuman yunwa iri-iri (wataƙila saboda lalacewar muhalli), yaƙe-yaƙe na rashin yanke hukunci ta hanyar ƙaƙƙarfar maƙwabta, kuma sun fuskanci rikicin cikin gida a cikin gidan sarauta na Kano. Kutumbawa da rikicin tattalin arziki da siyasa ya rutsa da su, suka ga faduwar daular Kano.

Asalin asali

[gyara sashe | gyara masomin]
Daular Bagauda
Kings of Kano (Sarkin Kano)
BauwoKaunasu
1
Daud
Bagoda

999–1063
Saju
2
Warisi
1063-1095
Yānas
Munsada3
Gijimasu
1095-1134
Yankuma
or
Yankuna
4
Nawata
1134-1136
(co-ruler 1134)
4
Gawata
co-ruler 1134
5
Yusa
Tsaraki

1136-1194
Muntáras
or
Yankuma
GijimasuMunsada6
Naguji
1194-1247
7
Gugua
1247-1290
TsarakiAuta
Salmata8
Shekkarau I
1290–1307
Kumyerku
Maganarku9
Tsamia
Barandamasu

1307-1343
10
Osumanu
Zamnagawa

1343-1349
Sultans of Kano
11
Yaji
Ali

1349-1385
Aunaka12
Bugaya
Mohammad

1349-1385
Yatara13
Kanajeji
1347-1390
Tekidda
Auta
14
Umaru
1410-1421
15
Dauda
1421-1438
16
Abdulahi
Burja

1438-1452
Tasafi
17
Dakauta
1452
(1 day)
(deposed)
19
Yakubu
1452-1463
Fasima
Berana
18
Atuma
1452
(deposed)
20
Mohamma
Rimfa

1463-1499
Auwa
21
Abdulahi
1499-1509
Lamis25
Abubakr
Kado

1565-1573
(deposed)
Tunus22
Mohamma
Kisoki

1509-1565
Hausatu
Zuhara23
Yakufu
1565
Fasuma27
Mohamma
Zaki

1582-1618
Kursu
24
Dauda
Abasama I

1565
(exiled)
26
Mohamma
Shashere

1573-1582
(deposed)
Dada28
Mohamma
Nazaki

1618-1623
Fudima29
Kutumbi
1623-1648
Fari30
Al Haji
1648-1649
(deposed)
Goro
31
Shekkarau II
1649-1651
Fasuma32,34
Mohamma
Kukuna

1651-1652
1652-1660
(deposed twice)
Lamis
33
Soyaki
1652
(deposed)
Ka Iya Gari35
Bawa
1660-1670
Mariamma36
Dadi
1670-1703
37
Mohamma
Sharefa

1703-1731
DukiYerduna40
Mohamma
Yaji

1753-1768
Baiwa
Zama
Zenabu
38
Mohamma
Kumbari

1731-1743
41
Babba
Zaki

1768-1776
42
Dauda
Abasama II

1776-1781
43
Mohamma
Alwali

1781-1807
39
Alhaji
Kabe

1743-1753