Folayegbe Akintunde-Ighodalo
 Folayegbe Akintunde-Ighodalo | |
|---|---|
| Rayuwa | |
| Haihuwa | Ondo, 17 Disamba 1923 |
| ƙasa | Najeriya |
| Harshen uwa | Yarbanci |
| Mutuwa | 14 ga Faburairu, 2005 |
| Karatu | |
| Makaranta |
University of London (en)  |
| Harsuna |
Turanci Yarbanci Pidgin na Najeriya |
| Sana'a | |
| Sana'a |
permanent secretary (en) |
Folayegbe Akintunde-Ighodalo (An haife ta 17 Disamba 1923, mutuwa 14 ga watan fabrairu 2005). ta rayu na tsawon shekara 81. Ta kasance tsohuwar ma’aikaciyar gwamnati ce, kuma mai fafutuka a Nijeriya. Ita ce mace ta farko daga Nijeriya da ta zama Babbanr Sakatariya a Najeriya.[1]
Rayuwa[gyara sashe | gyara masomin]
An haifi Felicity Akintunde a Okeigbo cikin jihar Ondo a 1923. Dangin danginta sun yi imani da addinin gargajiya na Yarbawa yayin da iyayenta Kiristoci ne. Ta fara karatu ne a Najeriya inda burinta ya tafi jami'a ta kuma yi digiri. Ta sami cancantar koyarwa a 1943 kuma ta koyar har zuwa 1948. Daga nan aka ba ta izinin tafiya zuwa Landan tsawon shekara guda inda za ta buƙaci ta wadatu da difloma, kuma ba digiri ba, daga Cibiyar Ilimi wanda wani ɓangare ne na Jami'ar London.[2]
A Landan, ta sami sha'awar siyasar ɗalibai musamman a inungiyar Daliban Afirka ta Yamma inda aka zaɓe ta a matsayin mata ta biyu mataimakiyar shugaban ƙasa a 1953. A cikin wannan shekarar, an zabe ta a matsayin shugabar kafa kungiyar Matan Nijeriya ta Burtaniya. Sabon matsayinta ya dauke ta zuwa taron jam’iyyun siyasa na Biritaniya inda ta yi sabon cudanya kuma ta hadu da Margaret Ekpo da Comfort Tanimowo Ogunlesi lokacin da suka ziyarci Landan don taimakawa tattaunawa kan sabon kundin tsarin mulkin Najeriya. Su kaɗai ne mata involvedan Najeriya da ke cikin wannan mahimmin matakin samar da independentancin Nijeriya. An taimaka mata musamman ta ƙawancen da ke tsakaninta da 'yar gurguzu da kuma mace mai suna Mary Sutherland.[3]
Ta ƙi sunan ta na farko na Felicity kuma ta karɓi sunan Yarbawa Folayegbe da ƙaramar Fola. Ta yi watsi da kwas din ta da kuma yarjejeniyar da ta yi da kungiyar samar da kudin ta kuma dauki aiki a ofishin gidan waya. Da albashin ta, ta sami damar daukar nauyin karatun ta. A watan Yunin 1954, ta sami burin digiri, a fannin tattalin arziki. Ta yi aure kuma a wannan lokacin ta haifi ɗanta na fari kuma aka ɗauke ta don ta taimaka wajen Nigeriaaddamar da Arewacin Najeriya. Ta ga ɗan saɓani tare da manajojin Burtaniya a cikin aikin farar hula amma ta yi aiki a yawancin ma'aikatu.
A shekarar 1968, ta zama mace ta farko ‘yar Nijeriya da ta zama babbar sakatariya a ma’aikatan gwamnatin Nijeriya. Ta kasance mai aiki a cikin kungiyoyin mata da yawa duk da cewa aikinta na ma'aikatun gwamnati ya hana ta shugabanci har sai bayan ta yi ritaya. Bayan ta yi ritaya sai ta kara himma sannan kuma ta fara kiwon kaji wanda ya rikide ya zama babban kasuwanci. Ta kasance darakta a kamfanin jirgin sama na Nigeria Airways da wasu kamfanoni kuma tana cikin kwamitin bincike kan rikicin daliban.
A shekarar 2001, LaRay Denzer ta rubuta tarihinta, Folayegbe M. Akintunde-Ighodalo: rayuwar jama'a.[4]