Harshen Zulu

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Zulu
isiZulu
Furucci Template:IPA-zu
Asali a South Africa, Lesotho
Yanki
Ƙabila Zulu people
'Yan asalin magana
Template:Sigfig million (2022 census)[1]
L2 speakers: Template:Sigfig million (2002)[2]
kasafin harshe
  • KwaZulu Natal Zulu
  • Transvaal Zulu
  • Qwabe
  • Cele
Latin (Zulu alphabet)
Zulu Braille
Ditema tsa Dinoko
Signed Zulu
Official status
Babban harshe a Template:RSA
Regulated by Pan South African Language Board
Lamban rijistar harshe
ISO 639-1 zu
ISO 639-2 zul
ISO 639-3 zul
Glottolog zulu1248[3]
S.42[4]
Linguasphere 99-AUT-fg incl.
varieties 99-AUT-fga to 99-AUT-fge
Proportion of the South African population that speaks Zulu at home
  0–20%
  20–40%
  40–60%
  60–80%
  80–100%
Zulu
Mutum umZulu
Mutane amaZulu
Harshe isiZulu
Ƙasa kwaZulu

Zulu (/ˈzuːluː/ ZOO-loo), ko isiZulu a matsayin endonym, yare ne na Kudancin Bantu na reshen Nguni da ake magana a Kudancin Afirka. [1] Mutanen Zulu ne, tare da kimanin mutane miliyan 13.56 da ke magana da asali, wadanda suka fi zama a lardin KwaZulu-Natal a Afirka ta Kudu. Zulu ita [5] yaren gida da aka fi magana a Afirka ta Kudu (24% na yawan jama'a), kuma sama da kashi 50% na yawan jamaʼarta sun fahimta. zama daya daga cikin harsuna 12 na hukuma na Afirka ta Kudu a cikin 1994.

A cewar Ethnologue, ita ce ta biyu mafi yawan yarukan Bantu, bayan Swahili . [lower-alpha 1] Kamar sauran harsunan Bantu da yawa, an rubuta shi da haruffan Latin .

A cikin Ingilishi na Afirka ta Kudu, ana kiran yaren sau da yawa a cikin asalinsa, isiZulu .

Rarraba yanki[gyara sashe | gyara masomin]

Rarraba yanki na Zulu a Afirka ta Kudu: yawa, na masu magana da harshen gida na Zulu. 

Al'ummar Zulu 'yan ci-rani sun kai shi zuwa yankuna makwabta, musamman Zimbabwe, inda harshen Northern Ndebele ( isiNdebele ) ke da alaka da Zulu.

Xhosa, babban yare a Gabashin Cape, ana daukarsa da fahimtar juna tare da Zulu, kamar yadda Northern Ndebele yake. [9]

Maho (2009) ya lissafa yaruka huɗu: tsakiyar KwaZulu-Natal Zulu, arewacin Transvaal Zulu, gabashin Qwabe na gabar teku, da Cele na bakin teku na yamma.

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Zulu, kamar Xhosa da sauran mutanen Nguni, sun rayu a Afirka ta Kudu tsawon daruruwan shekaru. Harshen Zulu yana da sautunan dannawa da yawa irin na harsunan Kudancin Afirka, ba a samun su a sauran Afirka. Mutanen Nguni sun kasance tare da sauran kabilun Kudu kamar San da Khoi

Zulu, kamar yawancin harsunan Kudancin Afirka, ba rubutaccen harshe ba ne sai zuwan ’yan mishan daga Turai, wadanda suka rubuta harshen ta amfani da rubutun Latin . An buga littafin nahawu na farko na harshen Zulu a cikin Norway a cikin 1850 ta dan mishan na Norwegian Hans Schreuder . [10] Daftarin da aka fara rubuta a Zulu ita ce fassarar Littafi Mai Tsarki da ta bayyana a shekara ta 1883. A cikin 1901, John Dube (1871-1946), Zulu daga Natal, ya kirkiro Cibiyar Ohlange, cibiyar ilimi ta farko a Afirka ta Kudu. Shi ne mawallafin Insila kaShaka, littafi na farko da aka rubuta a Zulu (1930). Wani marubucin Zulu na farko shine Reginald Dhlomo, marubucin litattafan tarihi da yawa na shugabannin karni na 19 na Zulu: U-Dingane (1936), U-Shaka (1937), U-Mpande (1938), U-Cetshwayo (1952) ) da U-Dinizulu (1968). Sauran mashahuran masu ba da gudummawa ga wallafe-wallafen Zulu sun hada da Benedict Wallet Vilakazi da, kwanan nan, Oswald Mbuyiseni Mtshali .

Hukumar Kula da Harshen Zulu ta KwaZulu-Natal ce ke sarrafa Rubutacciyar hanyar Zulu. Hukumar Harshen Afirka ta Kudu ta Pan South African Language Board ta rushe kuma ta maye gurbin wannan kwamiti wanda ke habaka amfani da duk harsunan hukuma goma sha daya na Afirka ta Kudu.

Amfani na zamani[gyara sashe | gyara masomin]

Turanci, Dutch da kuma daga baya Afrikaans sun kasance kawai harsunan hukuma da duk gwamnatocin Afirka ta Kudu ke amfani da su kafin 1994. Duk da haka, a cikin Kwazulu bantustan, yaren Zulu yana da amfani sosai. Duk ilimin da ake yi a kasar a matakin sakandare na Ingilishi ne ko Afrikaans. Tun bayan guguwar mulkin wariyar launin fata a shekarar 1994, Zulu ta kasance tana jin dadin farfadowa. Hukumar SABC ce ta bullo da gidan talabijin na harshen Zulu a farkon shekarun 1980 kuma tana watsa labarai da shirye-shirye da yawa a Zulu. Rediyon Zulu ya shahara sosai kuma ana samun jaridu irin su isoLezwe, [11] Ilanga [12] da UmAfrika a cikin yaren Zulu a lardin Kwazulu-Natal da Johannesburg . A cikin Janairu 2005 fim na farko mai cikakken tsayi a Zulu, Jiya, an zabi shi don Oscar .

Fahimtar fahimtar juna na yawancin harsunan Nguni ya Kara yuwuwar Zulu ya zama harshen yare na gabashin rabin kasar.

A cikin fim din 1994 The Lion King, a cikin wakar " Circle of Life ", kalmomin Ingonyama nengw' enamabala (Turanci: Zaki da leopard spots ), Nans' ingonyama bakithi Baba (Turanci: Ga zaki, Uba ) da kuma An yi amfani da Siyonqoba (Turanci: Za mu ci nasara ). A wasu wakokin fim, kamar "Kasar nan", muryar ta ce Busa leli zwe bo ( Rule this land ) da Busa ngothando bo ( Rule with love ) an kuma yi amfani da su.

Wakar Siyahamba waƙa ce ta Afirka ta Kudu wadda aka rubuta ta asali da yaren Zulu wanda ya shahara a majami'un Arewacin Amirka a cikin 1990s.

Remix na 2019 a duk duniya hit Jerusalema ya kunshi wakoki a cikin harshen Zulu.

Standard vs Urban Zulu[gyara sashe | gyara masomin]

Standard Zulu kamar yadda ake koyarwa a makarantu, wanda kuma ake kira "zulu mai zurfi" ( isiZulu esijulile ), ya bambanta ta fuskoki daban-daban daga yaren da mutanen da ke zaune a birane (Urban Zulu, isiZulu sasedolobheni ). Standard Zulu yana son ya zama mai tsarki, yana amfani da abubuwan da aka samo daga kalmomin Zulu don sabbin dabaru, yayin da masu magana da harshen Zulu na Urban suna amfani da kalmomin lamuni sosai, galibi daga Ingilishi. Misali:

Standard Zulu Urban Zulu Turanci
umakhalekhukhwini icelula wayar hannu (cell).
Ngiyezwa Ngiya-andastenda Na gane

Wannan lamarin ya haifar da matsaloli a fannin ilimi domin sau da yawa matasa ba sa fahimtar ma'aunin Zulu.

Wasula[gyara sashe | gyara masomin]

Tassin wasali na Zulu, daga Wade (1996)

Tsarin wasali na Zulu ya kunshi wasula biyar.

Gaba Tsakiya Baya
Kusa i u
Tsakar ɛ ɔ
Bude a

/ɛ/ and /ɔ/ are pronounced [e] and [o], respectively, if the following syllable contains the [+ATR] vowels /i/ or /u/. They are [ɛ] and [ɔ] otherwise:

  • umgibeli "fasinja", da sauti [úm̩̀ɡìɓé(ː)lì]
  • ukupheka "don dafa", da sauti [ùɠúpʰɛ̀(ː)ɠà]

Akwai iyakacin tsayin wasali a cikin Zulu, sakamakon raguwar wasu lafuzza. Misali, kalmar ithambo /íːtʰámbó/</link> "kashi", nakuda ne na farkon ilithambo /ílítʰámbó/</link> , wanda har yanzu wasu masu magana za su iya amfani da su. Hakanan, uphahla /úːpʰaɬa/</link> "rufin" kankara ce ta farkon uluphahla /ulúpʰaɬa/</link> . Bugu da Karin, wasalin madaukakin madaukaki shine tsayin jimla gabadaya- ko jimla-karshe.

Consonants[gyara sashe | gyara masomin]

Zulu phonemes[ana buƙatar hujja]</link>[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2023)">abubuwan da ake bukata</span> ]
Labial Dental / Alveolar Postalveolar Velar Glottal
central lateral
Danna plain ᵏǀʼ ᵏǁʼ ᵏǃʼ
aspirated ᵏǀʰ ᵏǁʰ ᵏǃʰ
nasalised ᵑǀ ᵑǁ ᵑǃ
slack-voiced oral ᶢǀʱ ᶢǁʱ ᶢǃʱ
slack-voiced nasal ᵑǀʱ ᵑǁʱ ᵑǃʱ
Nasal modally voiced m n ɲ
slack-voiced ( ŋ̈ )
M plain
aspirated
slack-voiced ɡʱ
implosive & modal voice ɓ ɡ
Haɗin kai plain tsʼ tʃʼ k𝼄ʼ
slack-voiced
Ƙarfafawa voiceless f s ɬ ʃ x h
slack-voiced ɮ̈ ɦ̥
Ruwa ( r ) l l̤
Semi wasali modally voiced j w
slack-voiced
  1. Kwakwalwar murya marasa murya, masu hadaka da dannawa ana gane su ta hanyar waya azaman maballin [ pʼ ], [ tʼ ], [ kʼ ], [ tsʼ ], [ tʃʼ ] [ kxʼ ] .
  2. Lokacin da hanci bai riga ya gabace shi ba, /ɠ/</link> kusan yana cikin rabawa tare da /k/</link> da /kʰ/</link> . Wayoyin wayoyi biyu na Karshe suna faruwa kusan tushen-da farko, yayin da /ɠ/</link> yana bayyana na musamman a tsaka-tsaki. Kalmomin lamuni na baya-bayan nan sun ƙunshi /k/</link> da /kʰ/</link> a wasu mukamai, misali isekhondi /iːsekʰoːndi/</link> "na biyu", ibhayisikili /iːbajisikiːli/</link> "keke".
  3. Bakake masu radadi su ne bakin ciki . Wadannan suna da tasiri na ragewa a kan sautin muryar su.
  4. Bakin /ŋ/</link> yana faruwa a wasu yarukan azaman raguwar tari /nɡ/</link> lokacin da ba a cikin matsayi na farko ba, don haka koyaushe yana jinkirin murya.
  5. Trill /r/</link> Ba dan asalin Zulu ba ne kuma yana faruwa ne kawai a cikin kalmomi masu bayyanawa da kuma a cikin aro kwanan nan daga harsunan Turai.
  • Denti-alveolar /ǀ/</link> , kwatankwacin tsotsar hakora, kamar yadda sautin da mutum ke yi don "tsk tsk".
  • Postalveolar /!/ /!/</link> , kwatankwacin kwalabe "pop".
  • Na baya /ǁ/</link> , kwatankwacin dannawa wanda mutum zai iya yi don dokin tafiya.

Kowace magana ta kunshi bakaken dannawa biyar, tare da bambance-bambancen kamar yadda ake yin surutai, mai buri ko nasalised, don jimlar 15.

Wasan kwaikwayo[gyara sashe | gyara masomin]

Harsunan Zulu na canonical (N)C(w)V , kuma dole ne kalmomi su Kare a cikin wasali. Tarin bak'i ya kunshi kowane bak'i, wanda ba nasa ba ne wanda ake kira "prenasalisation" (wanda ake kira "prenasalisation", wanda aka bayyana dalla-dalla a kasa) kuma ba tare da zabin bakon /w/ ya biyo baya ba.</link> .

Bugu da kari, syllabic /m̩/</link> yana faruwa azaman raguwar tsohon /mu/</link> , kuma yana aiki kamar sila na gaskiya: yana iya zama syllabic ko da ba farkon kalma ba, kuma yana iya ɗaukar sauti na musamman kamar cikakken harafi. Ba lallai ba ne ya zama homorganic tare da bakon mai zuwa, kodayake bambanci tsakanin homorganic nonsyllabic /mC/</link> da syllabic /m̩C/</link> yana da bambanci, misali upetshisi /um̩pétʃiːsi/</link> "Bishiyar peach" ( 5 syllables ) da impoko /ímpoːɠo/</link> "furan ciyawa" (3 syllables). Haka kuma, jerin syllabic m da homorganic m na iya faruwa, misali ummbila /úm̩mbíːla/</link> "Maize" (4 ma'ana).

Kalmomin lamuni na baya-bayan nan daga yaruka kamar Ingilishi na iya keta wadannan kakkarfan, ta hada da Karin gungu masu bakar fata wadanda ba na Zulu ba, kamar su igremu /iːgreːmu/</link> " gram ". Za a iya samun dan bambanta tsakanin masu magana dangane da ko gungu sun karye ta hanyar wasali na epenthetic ko a'a, misali ihompiyutha /iːkʰompijuːtʰa/</link> ko ihompyutha /iːkʰompjuːtʰa/</link> "kwamfuta".

Prosody[gyara sashe | gyara masomin]

Damuwa[gyara sashe | gyara masomin]

Damuwa a cikin kalmomin Zulu galibi ana iya tsinkayar su kuma yawanci suna faɗowa kan madaidaicin sakon kalma. Yana tare da wani allophonic tsawo na wasali. Lokacin da wasalin karshe na kalma ya dade saboda kankancewa, sai ta sami damuwa maimakon madaukakin madaukakiyar da ta gabata.

Tsawaita baya faruwa akan duk kalmomin da ke cikin jumla, duk da haka, amma kawai waɗanda suke jimla- ko jimla-karshe. Don haka, ga kowace kalma da ke da akalla haruffa biyu, akwai nau'i biyu daban-daban, ɗaya mai tsayi mai tsayi kuma ɗaya ba tare da ita ba, yana faruwa a cikin rabawa. A wasu lokuta, akwai sauye-sauyen yanayin da ke faruwa a sakamakon matsayin kalma kuma. Maganganun nuni na nesa na iya bayyana tare da kari -ana lokacin jimla-karshe, amma kawai kamar yadda -ā akasin haka. Hakazalika, jimlar fi'ili na baya-bayan nan yana karewa a -ile jimla-karshe, amma an rage shi zuwa -ē tsaka-tsaki. Bugu da kari, sautin faduwa zai iya faruwa akan dogon wasali kawai, don haka gajarta yana da tasiri akan sautin kuma.

Wasu kalmomi, irin su akida ko shiga tsakani, na iya samun damuwa wanda ya kauce daga tsarin yau da kullun.

Sautin[gyara sashe | gyara masomin]

Kamar kusan duk sauran Bantu da sauran harsunan Afirka, Zulu tonal ce . Akwai manyan tonemes guda uku: kananan, babba da faduwa. Ana rubuta Zulu bisa al'ada ba tare da wata alamar sauti ba, amma sautin na iya bambanta a cikin Zulu. Misali, kalmomin “firist” da “malami” duk an rubuta su umfundisi, amma ana furta su da sautuka daban-daban: /úm̩fúndisi/</link> don ma'anar "firist", da /úm̩fundísi/</link> ga ma'anar "malami".

A ka'ida, kowane ma'auni za a iya furta shi da ko dai babba ko karami. Duk da haka, kananan sautin ba ya yin daidai da sauran biyun, saboda manyan sautunan suna iya "yada" zuwa kananan sautin sauti yayin da baya faruwa. Kananan sautin don haka an fi kwatanta shi azaman rashin kowane sautin sauti; wani nau'in sautin tsoho ne wanda sautuna masu tsayi ko faduwa suka mamaye su. Sautin faduwa jeri ne na kasa-kasa kuma yana faruwa ne kawai akan dogayen wasulan. Har ila yau, madaukakin madaukaki na iya daukar sautin faduwa idan ya dade saboda matsayin kalmar a cikin jimlar. Koyaya, idan ya gajarta, sautin faduwar ya zama an hana shi a wannan matsayi. [ <span title="What happens to it? (December 2016)">bayani da ake bukata</span> ]

A ka'ida, kowane nau'in morpheme yana da tsarin sauti na asali wanda baya canzawa ko da kuwa inda ya bayyana a cikin kalma. Duk da haka, kamar sauran yarukan Bantu, Zulu yana da sautin kalma, ma'ana cewa tsarin sautunan suna aiki kamar samfuri don sanya sautunan ga kowane bakake, maimakon wakilcin sautunan da aka furta da kansu. Saboda haka, alakar da ke tsakanin kirar sautin da ke kasa da sautunan da ake furtawa na iya zama mai sarkakkiya. Karkashin manyan sautunan da ke kasa suna fitowa zuwa dama daga sakon inda suke a zahiri, musamman a cikin dogon kalmomi.

Consonants na damuwa[gyara sashe | gyara masomin]

Wayoyin wayoyi masu numfashi a cikin Zulu su ne bakin ciki ko damuwa a takaice. Consonants na bakin ciki suna da tasiri mai raguwa a cikin sauti, suna Kara karamar sautin mara sauti zuwa daidaitaccen sautin sakon. Don haka, a cikin kalmomin da ke da bakar magana, ana gane manyan sautuna kamar tashi, kuma sautunan faduwa kamar tashi-sai faduwa. A cikin nau'i biyu, farar ba ya kai kamar yadda yake a cikin kalmomin da ba su da karfi. Sautunan da za a iya yi akan harafi tare da bakar murya kamar hla sune [ɬá ɬâ ɬà]</link> , da yuwuwar sautunan harafin baƙar magana mai numfashi, kamar dla, sune [ɮǎ̤ ɮa̤᷈ ɮà̤]</link> . Mai radadi baya rinjayar syllable wanda ya riga ya yi kasa kadan, amma yana toshe habakarwa zuwa babban sautin da ya gabata ta yadda sautin muryar bakin ciki da duk wasu kananan sautin da ke biyo baya su tsaya kasa.

Hanyoyin sauti[gyara sashe | gyara masomin]

Prenasalisation[gyara sashe | gyara masomin]

Prenasalisation yana faruwa a duk lokacin da bakon ya rigaya da hanci mai dabi'a, ko dai a cikin lexical ko kuma sakamakon prefixation. Mafi shaharar lamarin na karshen shine prefix class 9 in-, wanda ke karewa a cikin hanci mai kama. Prenasalisation yana haifar da canje-canje da yawa a cikin bakon mai zuwa, wasu daga cikinsu sauti ne wasu kuma allophonic. Ana iya takaita canje-canje kamar haka: [13] [14]

Na al'ada Prenasalised Mulki
/pʰ/, /tʰ/, /kʰ/ /mp/, /nt/, /ŋk/ Buri ya ɓace akan abubuwan da ke hana su.
/ǀʰ/, /ǁʰ/, /ǃʰ/ /ᵑǀ/, /ᵑǁ/, /ᵑǃ/ Ana maye gurbin buri da nasalisation na dannawa.
/ǀ/, /ǁ/, /ǃ/ /ᵑǀʱ/, /ᵑǁʱ/, /ᵑǃʱ/ Dannawa a fili ya zama numfashi mai numfashi.
/ɓ/ /mb/ Implosive ya zama numfashi.
/f/, /s/, /ʃ/, /ɬ/



/v/, /z/, /ɮ/
[ɱp̪fʼ], [ntsʼ], /ntʃ/, [ntɬʼ]



[ɱb̪vʱ], [ndzʱ], [ndɮʱ]
Fricatives sun zama abokantaka. Sautin sauti kawai, kuma don haka ana nunawa ta orthographically, don /ntʃ/</link> .
/h/, /ɦ/, /w/, /wʱ/ [ŋx], [ŋɡʱ], [ŋɡw], [ŋɡwʱ] Kimanin an karfafa . Wannan canji shine allophonic, kuma ba a nuna shi a cikin rubutun ba.
/j/ /ɲ/ Palatal kusan zama palatal hanci.
/l/ /l/ ko da wuya /nd/ Sakamakon /nd/</link> sakamakon burbushin halittu daga lokacin da /d/</link> kuma /l/</link> Har yanzu suna waya daya. Duba harshen Proto-Bantu .
/m/, /n/, /ɲ/ /m/, /n/, /ɲ/ Babu wani canji lokacin da baƙar fata mai zuwa ita kanta hanci.

Sautin assimilation[gyara sashe | gyara masomin]

Zulu yana da assimilation na tonic: manyan sautunan suna yaduwa gabadaya zuwa bin kananan sautin sauti, suna habaka sautin su zuwa matakin da ke kasa da na madaukakin sautin da ke kusa. Harafin mara sauti tsakanin babban sautin sauti da wani sautin tonic yana kama da wannan babban sautin. Wato idan harafin da ya gabata ya kare da babban sautin sautin da ke biye kuma ya fara da sauti mai girma (domin yana da girma ko fadowa), matsakaicin sautin mara sauti shima yana daga sautinsa. Lokacin da kalmar da ta gabata ta yi girma amma mai biyo baya ba ta da sauti, saitin sautin tsaka-tsaki yana daukar babban sautin farawa daga farkon sakon da ya gabata, yana haifar da faduwar juzu'i.

Misali, an aro kalmar turanci cokali a cikin Zulu a matsayin isipunu, ta hanyar waya /ísipúnu/</link> . Harafi na biyu si yana kamanceceniya da manyan sautunan da ke kewaye, yana ɗaga sautinsa, har ana furta shi [ísípʼúːnù]</link> hukunci-karshe. Idan an nuna sautin sauti tare da lambobi, tare da 1 mafi girma da 9 mafi kaskanci, sa'an nan kuma za a iya nuna filaye na kowane sautin a matsayin 2-4-3-9. [15] Har ila yau harafin na biyu yana da kasa a cikin sauti fiye da duka kalmomin da ke kusa.

Sautin murya[gyara sashe | gyara masomin]

Consonants na damuwa suna da tasirin da ake kira sauya sautin . Sautin sautin yana faruwa a duk lokacin da abin bakin ciki ya faru tare da babban sautin, kuma yana haifar da sautin da ke kan sill din don matsawa dama zuwa ga sako na gaba. Idan harafin na gaba yana da tsayi, yana samun sautin faduwa, in ba haka ba babban sauti na yau da kullun. Idan harafin ya zama babba (ba faduwa ba), kalmar karshe ta rabu kuma ta zama kasa idan ba ta riga ta kasance ba. An toshe sauya sautin a karkashin yanayi masu zuwa:

  • Lokacin da harafin yana da dogon wasali.
  • Lokacin da mabuɗin mai zuwa yana da baƙin bakin ciki.
  • Lokacin da kalmar da ke gaba ita ce ta karshe kuma gajere.

A duk lokacin da aka toshe sauya sautin, wannan yana haifar da syllable syllable tare da babban sautin, wanda zai sami ƙananan sautin farawa kamar yadda aka bayyana a sama. Lokacin da harafin da ke gaba ya riga ya sami sauti mai girma ko faɗuwa, sautin yana bacewa daga sautin kamar an cire shi, amma sautin maɗaukakin mai zuwa ba a gyara shi ba.

Wasu misalai:

  • izipunu "cokali", jam'in isipunu daga sashin da ya gabata, ta hanyar waya ne /ízipúnu/</link> . Domin /z/</link> bakar fata ce, an hana hadakar sautin. Saboda haka, ana furta kalmar a matsayin [ízìpʼúːnù]</link> jimla-ƙarshe, tare da karamar sautin murya a cikin sila ta biyu.
  • izintombi "'yan mata" ta hanyar waya ne /izíntombí/</link> . /z/</link> mai damuwa ne, kuma ba a toshe shi ba, don haka sautin ya koma sila ta uku. Wannan ma'anar na iya zama ko dai tsayi ko gajere ya danganta da matsayin jumla. Lokacin da tsawo, lafazin shine [ìzìntômbí]</link> , tare da faduwar sautin. Koyaya, idan harafi na uku ya kasance gajere, sautin yana da tsayi, kuma rarrabuwa na harafin karshe yana faruwa, yana haifar da [ìzìntómbì]</link> .
  • nendoda "tare da mutum" ana yin sauti ta hanyar sauti /nʱéndoda/</link> . /nʱ/</link> yana rage damuwa, amma haka /d/</link> , don haka an toshe motsin sautin. Saboda haka, lafazin lafazin shine [nʱěndɔ̀ːdà]</link> , tare da tashin farar a farkon syllable saboda karancin farawa.

Palatalization[gyara sashe | gyara masomin]

Palatalization wani canji ne da ke shafar baƙon labial da alveolar a duk lokacin da /j/ ya bi su nan da nan.</link> . Yayin da palatalization ya faru a tarihi, har yanzu yana da fa'ida kuma yana faruwa a sakamakon ƙarin kari da aka fara da /j/</link> . Misali akai-akai shine ƙaramar ƙarami -yana .

Bugu da ƙari, Zulu ba ya jure wa jeri na baƙar magana da /w/ gabaɗaya.</link> . Duk lokacin da /w/</link> yana bin harafin labial, yana canzawa zuwa /j/</link> , wanda sannan yana haifar da ɓacin rai na baƙar fata. Ana iya ganin wannan tasirin a cikin nau'ikan sunaye masu ƙarewa a -o ko -u, waɗanda ke canzawa zuwa -weni da -wini bi da bi a cikin wurin. Idan harafin labial ya rigaya nan da nan, ɓacin rai yana jawo. Canjin kuma yana faruwa a cikin sunaye waɗanda suka fara a ubu- tare da kara mai farawa da wasali.

Canje-canje masu zuwa suna faruwa a sakamakon ɓacin rai:

Na asali



</br> baki
Palatalized



</br> baki
Misalai
ʃ
  • impuphuimpushana (rauni)
  • iziphoezisheni (locative)
  • umuthiumshana (diminutive; also umthana )
p tʃʼ
  • umtapoemtatsheni (locative)
t
  • ikatiikatshana (diminutive)
  • intabaintatshana (diminutive)
  • inguboengutsheni (locative)
  • ubu- + -aniutshani (ubu- + wasali)
b
  • isigubhuisigujana (diminutive)
d
  • incwadiincwajana (diminutive; kuma incwadana )
m ɲ
  • inkomoinkonyana (diminutive)
  • umlomoemlonyeni (locative)
n
  • inyoniinyonyana (diminutive)
mp ntʃʼ
  • inswempeinswentshana (rauni)
nt
  • umkhontoumkhontshwana (mai rahusa)
mb ndʒ
  • ithamboethanjeni (locative)
nd
  • isondoisonjwana (diminutive; also isondwana )

Rubutun Rubutu[gyara sashe | gyara masomin]

Zulu yana amfani da haruffa 26 na ainihin haruffan Latin na ISO . Koyaya, wasu haruffan suna da furci daban-daban fiye da na Ingilishi. Ana rubuta ƙarin wayoyi ta amfani da jerin haruffa masu yawa. Sautin, damuwa da tsayin wasali ba a nuna su ba.

Letter(s) Phoneme(s) Example
a /a/ amanzi /ámáːnzi/ "water"
b Template:IPAslink ubaba /úɓaːɓá/ "my/our father"
bh Template:IPAslink ukubhala /úɠubâːla/ "to write"
c Template:IPAslink icici /îːǀíːǀi/ "earring"
ch /ǀʰ/ ukuchaza /uɠúǀʰaːza/ "to fascinate/explain"
d Template:IPAslink idada /íːdaːda/ "duck"
dl Template:IPAslink ukudla /úɠuːɮá/ "to eat"
e /e/ ibele /îːɓéːle/ "breast"
f Template:IPAslink ifu /íːfu/ "cloud"
g Template:IPAslink ugogo /úɡóːɡo/ "grandmother"
gc /ᶢǀʱ/ isigcino /isíᶢǀʱiːno/ "end"
gq /ᶢǃʱ/ uMgqibelo /umúᶢǃʱiɓéːlo/ "Saturday"
gx /ᶢǁʱ/ ukugxoba /uɠúᶢǁʱoːɓa/ "to stamp"
h Template:IPAslink ukuhamba /úɠuháːmba/ "to go"
hh Template:IPAslink ihhashi /îːɦáːʃi/ "horse"
hl Template:IPAslink ukuhlala /uɠúɬaːla/ "to sit"
i /i/ imini /ímíːni/ "daytime"
j Template:IPAslink uju /úːdʒu/ "honey"
k Template:IPAslink ikati /îːkáːti/ "cat"
/ɠ/ ukuza /uɠúːza/ "to come"
kh /kʰ/ ikhanda /îːkʰâːnda/ "head"
kl Template:IPAslink umklomelo /umukxómeːlo/ "prize"
l Template:IPAslink ukulala /úɠuláːla/ "sleep"
m Template:IPAslink imali /ímaːlí/ "money"
/mʱ/ umama /úmʱáːma/ "my/our mother"
mb /mb/ imbube /ímbuːɓé/ "lion"
n Template:IPAslink unina /úniːna/ "his/her/their mother"
/nʱ/ nendoda /nʱéndoːda/ "with a man"
nc /ᵑǀ/ incwancwa /íᵑǀwáːᵑǀwa/ "sour corn meal"
ng /ŋ(ɡ)/ ingane /ínɡáːne/ "child"
ngc /ᵑǀʱ/ ingcosi /íᵑǀʱoːsí/ "a bit"
ngq /ᵑǃʱ/ ingqondo /íᵑǃʱoːndo/ "brain"
ngx /ᵑǁʱ/ ingxenye /íᵑǁʱéːɲe/ "part"
nj /ɲdʒ/ inja /îːɲdʒá/ "dog"
nk /ŋk/ inkomo /íŋkoːmó/ "cow"
nq /ᵑǃ/ inqola /íᵑǃóːla/ "cart"
ntsh /ɲtʃ/ intshe /îːɲtʃé/ "ostrich"
nx /ᵑǁ/ inxeba /íːᵑǁeːɓa/ "wound"
ny Template:IPAslink inyoni /íɲoːni/ "bird"
o /o/ uphondo /úːpʰoːndo/ "horn"
p Template:IPAslink ipipi /îːpíːpi/ "pipe for smoking"
ph /pʰ/ ukupheka /uɠúpʰeːɠa/ "to cook"
q Template:IPAslink iqaqa /íːǃaːǃá/ "polecat"
qh /ǃʰ/ iqhude /îːǃʰúːde/ "rooster"
r Template:IPAslink iresiphi /iːrésiːpʰi/ "recipe"
s Template:IPAslink isisu /isíːsu/ "stomach"
sh Template:IPAslink ishumi /îːʃûːmi/ "ten"
t Template:IPAslink itiye /îːtíːje/ "tea"
th /tʰ/ ukuthatha /úɠutʰáːtʰa/ "to take"
ts Template:IPAslink itswayi /íːtswaːjí/ "salt"
tsh Template:IPAslink utshani /útʃaːní/ "grass"
u /u/ ubusuku /úɓusûːɠu/ "night"
v Template:IPAslink ukuvala /uɠúvaːla/ "to close"
w Template:IPAslink ukuwela /uɠúweːla/ "to cross"
/wʱ/ wuthando /wʱúːtʰâːndo/ "It's love."
x Template:IPAslink ixoxo /íːǁoːǁo/ "frog"
xh /ǁʰ/ ukuxhasa /úɠuǁʰáːsa/ "to support"
y Template:IPAslink uyise /újiːsé/ "his/her/their father"
/jʱ/ yintombazane /jʱintómbazâːne/ "It's a girl"
z Template:IPAslink umzuzu /umúzuːzú/ "moment"

Ayyukan tunani da tsofaffin rubutu na iya amfani da ƙarin haruffa. Wata tsohuwar al'ada ta gama gari ita ce nuna rashin ƙarfi /ɓ/</link> ta amfani da harafi na musamman ɓ, yayin da digraph bh za a rubuta shi azaman b . Wasu nassoshi na iya rubuta h bayan haruffa don nuna cewa suna cikin nau'ikan damuwa, misali mh, nh, yh, al'adar da ta dace a cikin rubutun Xhosa .

Rubuce-rubucen farko, tun daga farkon karni na 20 ko kuma kafin haka, sun kasance suna ƙetare bambance-bambance tsakanin baƙaƙe na fili da waɗanda ba su da murya, suna rubuta na ƙarshe ba tare da h .

Ana rubuta sunayen suna tare da prefixes a matsayin kalma ɗaya na orthographical. Idan prefix ɗin ya ƙare da wasali (kamar yadda akasarin su ke yi) kuma tushen suna kuma yana farawa da wasali, ana shigar da ƙara a tsakanin, misali i-Afrika . Wannan yana faruwa ne kawai tare da kalmomin lamuni.

Ilimin Halitta[gyara sashe | gyara masomin]

Ga wasu daga cikin manyan abubuwan Zulu:

  • Tsarin kalma jigo ne – fi’ili – abu .
  • Ta fannin ilimin dabi'a, harshe ne na agglutinative .
  • Kamar yadda yake a cikin sauran harsunan Bantu, ana rarraba sunayen Zulu zuwa azuzuwan ilimin halittar jiki ko jinsi (16 a cikin Zulu), tare da mabambantan mabambantan mabambantan ra'ayi na guda ɗaya da jam'i. Daban-daban na magana da suka cancanci suna dole ne su yarda da suna gwargwadon jinsinsa. Irin waɗannan yarjejeniyoyin yawanci suna nuna ɓangaren ainihin ajin da suke yarda da su. Misali shine amfani da ajin "aba-":
B onke aba ntu aba qatha ba sepulazini ba yagawula.
Duk masu karfi da ke gonar suna sare (bishiyoyi).
Ana iya ganin yarjejeniyoyin da suka cancanci kalmar "abantu" (mutane) a cikin tasiri.
  • Tsarinsa na magana yana nuna haɗe-haɗe na ɗan lokaci da na gani a cikin ƙayyadaddun yanayin su. Yawanci kalmomi suna da tushe guda biyu, ɗaya don yanzu-wanda ba shi da iyaka kuma wani don cikakke. Ana iya maƙala maɓalli daban-daban zuwa ga waɗannan tushe na magana don ƙayyadaddun yarjejeniyar jigo da digiri daban-daban na abin da ya gabata ko na gaba. Alal misali, a cikin kalmar uyathanda ("yana son"), tushen fi'ili na yanzu shine -thanda, prefix u - yana bayyana jigo na mutum na uku kuma -ya - filler ne da ake amfani da shi a cikin gajeren jimloli.
Ana kuma sanya suffixes a cikin amfani gama gari don nuna nau'i na haddasawa ko maimaita ma'anar kalmar fi'ili.
  • Yawancin kalmomin dukiya (kalmomin da aka sanya su azaman sifa a cikin Ingilishi) dangi ne ke wakilta. A cikin jimlar umuntu ubomvu ("mutum ja ne"), kalmar ubomvu (tushen -bomvu ) tana aiki kamar fi'ili kuma tana amfani da prefix na yarjejeniya u- . duk da haka, akwai bambance-bambance masu hankali; misali, baya amfani da prefix ya- .

Ilimin ilimin halin dan Adam na tushen Zulu[gyara sashe | gyara masomin]

Ana iya haɗa tushen tare da prefixes da yawa don haka ƙirƙirar wasu kalmomi. Misali, ga tebur mai wasu kalmomi da aka gina daga tushen tushen – Zulu da -ntu (tushen mutum/mutane ):

Prefix - zulu -tu
uwa(u) Um Zulu (mutum Zulu) mutum (mutum)
ina, aba ama Zulu (Zulu) aba ntu (mutane)
isi isi Zulu (harshen Zulu) isi ntu (al'adu, al'adun gargajiya, ɗan adam)
ubu ubuZulu (zabi na mutum-mutumi/kamar Zulu) ubu ntu (mutum, tausayi)
kwa kwa Zulu (wurin mutanen Zulu) -
i (li) i zulu ( weather/sky/ sama) -
pha phe zulu (a saman) -
e e zul wini (in, a, zuwa, daga sama) -

Misalin jumla da rubutu[gyara sashe | gyara masomin]

Mai zuwa shine jerin jimlolin da za a iya amfani da su lokacin da mutum ya ziyarci yankin wanda babban yaren su shine Zulu:

Zulu Turanci
Sawubona Sannu, ga mutum daya
Sanibonani Sannu, zuwa ga rukunin mutane
Unjani? / Ninjani? Yaya kake (waƙa)? / Yaya kake (pl.)?
Ngiyaphila / Siyaphila Ina lafiya / Muna lafiya
Ngiyabonga (kakhulu) Na gode (mai yawa)
Ngubani igama lakho? Menene sunanka?
Igama lami ngu... Sunana shi ne...
Menene menene? Menene lokaci?
Menene? Zan iya taimaka muku?
Uhla kuphi? Ina kuke zama?
Uhumaphi? Daga ina kake?
Hamba kahle / Sala kahle Tafi da kyau / zauna lafiya, amfani dashi azaman bankwana. Mutumin da ke zaune ya ce " Hamba kahle ", wanda ya fita ya ce " Sala kahle ". Sauran fassarorin sun haɗa da Tafi a hankali da Yi tafiya cikin aminci . [16]
Hambani kahle / Salani kahle Tafi da kyau / Kasance lafiya, zuwa ƙungiyar mutane
Eish! Kai! (Babu ainihin Turai daidai, ana amfani da shi a cikin Ingilishi na Afirka ta Kudu ) (zaku iya gwada ɗan ƙaramin ƙarfi, kamar oh my gosh ko menene heck . Yana bayyana ra'ayi na gigita da mamaki)
Hhaybo A'a! / Dakata! / Babu hanya! (an yi amfani da shi a cikin Ingilishi na Afirka ta Kudu kuma)
Yebo Ee
Cha A'a
Angazi Ban sani ba
Uyasikhuluma isiNgisi na? Ana jin Turanci?
Ngisaqala ukufunda isiZulu Na fara koyon Zulu
Me kuke tunani? Me kuke nufi?
Ngiyakuthanda. "Ina son ku."

Mai zuwa yana daga gabatarwar kundin tsarin mulkin Afirka ta Kudu :

Thina, bantu baseNingizimu Afrika, Siyakukhumbula ukucekelwa phansi kwamalungelo okwenzeka eminyakeni eyadlula; Sibungaza labo abahluphekela ubulungiswa nenkululeko kulo mhlaba withu; Sihlonipha labo abasebenzela ukwakha nokuthuthukisa izwe lethu; futhi Sikhholelwa ekutheni iNingizimu Afrika ingeyabo bonke abahlala kuyo, sibumbene nakuba singafani.

Fassara:

Mu al’ummar Afirka ta Kudu, mun san irin zaluncin da aka yi mana a baya; Ka girmama waɗanda suka sha wahala don neman adalci da ’yanci a ƙasarmu; Mu girmama wadanda suka yi aikin gina kasarmu da bunkasa; kuma ku yi imani cewa Afirka ta Kudu na duk waɗanda ke zaune a cikinta, sun haɗa kai a cikin bambancin mu.

Ƙidaya a cikin isiZulu[gyara sashe | gyara masomin]

Ana ƙidaya daga 1 zuwa 10[gyara sashe | gyara masomin]

Da'a na ƙidayar lambobi na dijital akan yatsu yana farawa da ɗan yatsan hannun hagu zuwa babban yatsan hannu na hagu sannan a ci gaba da babban yatsan hannun dama zuwa ƙaramin yatsa na dama. An fara da rufaffiyar hannun hagu, kowane yatsa yana ƙarawa da kowace lamba ta gaba daga ɗaya zuwa biyar. Da zarar hannun hagu ya buɗe, sannan a ci gaba da kirgawa a hannun dama tare da buɗe kowane yatsa bi da bi. Yana da kyau a lura cewa a cikin isiZulu, sunayen lambobi shida zuwa tara suna nuna ko dai sunan ɗan adam na lambobi (shida, isithupha, na nufin "yatsa"), aiki (bakwai, isikhombisa, yana nufin "wanda ya nuna"). ko matsayi / wuri (takwas ko isishiyagalombili, yana nufin "raura biyu", da tara ko isishiyagalolunye, yana nuna "saura ɗaya"). [17]

IsiZulu Turanci
Kunye Daya
Kubili Biyu
Kuthathu Uku
Kune Hudu
Isihlanu Biyar
Isithupha Shida
Isikhombisa Bakwai
Isishiyagalombili Takwas
Isishiyagalolunye Tara
Ishumi Goma

Watanni[gyara sashe | gyara masomin]

Watanni a Zulu

Turanci Zulu
Janairu uMasingana
Fabrairu uhlolanja
Maris uNdasa
Afrilu u Mbaso
Mayu uNhlaba
Yuni uhlangulana
Yuli uNtulikazi
Agusta uNcwaba
Satumba ku Mandulo
Oktoba uMfumfu
Nuwamba uLwazi
Disamba uZibandlela

Kalmomin Zulu a cikin Ingilishi na Afirka ta Kudu[gyara sashe | gyara masomin]

Turancin Afirka ta Kudu ya ɗauki kalmomi da yawa daga harshen Zulu. Wasu, kamar sunayen dabbobin gida ( impala da mamba duka sunayen Zulu ne) sun yi hanyar zuwa Turanci daidai. Misalai kaɗan na kalmomin Zulu da aka yi amfani da su a cikin Ingilishi na Afirka ta Kudu:

  • muti (daga umuthi ) - magani
  • donga (daga udonga ) - rami (udonga yana nufin "bango" a cikin Zulu kuma shine sunan ramukan da zaizayar ƙasa ke haifarwa)
  • indaba - taro (yana nufin "wani abu na labarai" a cikin Zulu)
  • induna - shugaba ko shugaba
  • songololo (daga isongolo ) - millipede
  • ubuntu - tausayi / ɗan adam.

Duba kuma[gyara sashe | gyara masomin]

 

  • Impi
  • Shaka kaSenzangakhona
  • Tsotsitaal – yaren Creole na tushen Zulu ana magana a cikin Soweto
  • Harshen Xhosa
  • Harshen Northern Ndebele

Bayanan kula[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Ethnologue estimates (calculated between 2000 and 2015):
    • Swahili: 98 million (L1: 16 million, L2: 80 million)[6]
    • Zulu: 27 million (L1: 11 million, L2: 16 million)[7]
    • Shona 9 million (L1: 7 million, L2: 2 million)[8]

Magana[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Template:Ethnologue18
  2. Webb, Vic. 2002. "Language in South Africa: the role of language in national transformation, reconstruction and development", Impact: Studies in language and society, 14:78
  3. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Zulu". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  4. Jouni Filip Maho, 2009. New Updated Guthrie List Online
  5. Ethnologue 2005
  6. Swahili, Ethnologue (18th ed., 2015): "47,000,000 in Tanzania, all users. L1 users: 15,000,000 (2012), increasing. L2 users: 32,000,000 (2015 D. Nurse). Total users in all countries: 98,310,110 (as L1: 16,010,110; as L2: 82,300,000)."
  7. "Ethnologue: Zulu". Ethnologue. Retrieved 2017-03-05.
  8. "Ethnologue: Shona". Retrieved 2017-03-06.
  9. NorthernNdebele.blogspot.com NorthernNdebele.blogspot.com
  10. Rakkenes, Øystein (2003) Himmelfolket: En Norsk Høvding i Zululand, Oslo: Cappelen Forlag, pp. 63–65
  11. isolezwe.co.za
  12. ilanganews.co.za
  13. Rycroft & Ngcobo (1979) Say it in Zulu, p. 6
  14. Zulu-English dictionary, C.M. Doke & B.W. Vilakazi
  15. Zulu-English Dictionary, Doke, 1958
  16. Zulu English Dictionary
  17. Empty citation (help)

Sources[gyara sashe | gyara masomin]

Littafi Mai Tsarki[gyara sashe | gyara masomin]

 

Kara karantawa[gyara sashe | gyara masomin]

 

Hanyoyin haɗi na waje[gyara sashe | gyara masomin]

 

Darussa[gyara sashe | gyara masomin]

Nahawu[gyara sashe | gyara masomin]

Jaridu[gyara sashe | gyara masomin]

Software[gyara sashe | gyara masomin]

Adabi da al'adu[gyara sashe | gyara masomin]