Nana Akufo-Addo
William Nana Akufo-Addo Dankwa Akufo-Addo (/ æˈkʊfoʊ ɑːˈdoʊ/ ⓘ a-KUUF-oh ah-DOH; [1] an haife shi 29 Maris 1944) ɗan siyasan Ghana ne wanda ya yi aiki a matsayin shugaban Ghana na 13 tun daga shekarar 2017.[2][3] Ya taba zama Babban Lauyan Gwamnati daga 2001 zuwa 2003 da kuma Ministan Harkokin Waje daga 2003 zuwa 2007 a karkashin gwamnatin Shugaba John Kufuor na lokacin[4].
Akufo-Addo ya fara tsayawa takarar shugaban kasa ne a shekara ta 2008 da kuma a shekarar 2012, duka biyun a matsayin dan takarar shugaban kasa na New Patriotic Party (NPP). Ya sha kaye a lokuta biyu a hannun 'yan takarar National Democratic Congress: John Evans Atta Mills a 2008 da John Dramani Mahama a 2012. Bayan babban zaben 2012, ya ki amincewa ya garzaya kotu don kalubalantar sakamakon zaben, amma Kotun Kolin Ghana ta tabbatar da nasarar Mahama.[5]
An zabe shi a matsayin dan takarar shugaban kasa na sabuwar jam'iyyar Patriotic Party karo na uku a babban zaben shekara ta 2016, kuma a wannan karon ya doke John Dramani Mahama mai ci a zagayen farko (ya lashe kashi 53.85% na kuri'un da aka kada), wanda shi ne karo na farko. a zaben shugaban kasar Ghana da dan takarar jam'iyyar adawa ya samu gagarumin rinjaye a zagayen farko[6]. Wannan dai shi ne karon farko da dan takarar adawa ya tsige shugaban da ke kan karagar mulki. Ya sake samun gagarumin rinjaye a zagayen farko na babban zaben 2020 (ya lashe da kashi 51.59% na kuri'u), inda ya doke Mahama a karo na biyu.[7][8][9]
Tun a farko gwamnatin Akufo-Addo ta samu karbuwa sosai daga jama'ar Ghana, inda ta inganta ajandar 'Ghana fiye da agaji'.[10] A karshen wa’adinsa kuwa, ya fuskanci munanan rikicin kudi a cikin tsararraki, inda hauhawar farashin kayayyaki ya kai kashi 40% a cikin 2022 da 2023.[11][12][13] Gwamnatinsa ta danganta hakan ga yakin Rasha-Ukraini da kuma cutar COVID-19 da ta wakana a lokacin, amma yawancin masu lura da al'amura na nuni da karkatar da kudaden jama'a.[14][15][16]
Kuruciya da Karatu
[gyara sashe | gyara masomin]An haifi Nana Addo Dankwa Akufo-Addo a cikin Swalaba, wani yanki na Accra, Ghana, a cikin 1944, ga Adeline Akufo-Addo da Edward Akufo-Addo, membobin fitaccen dangin Ofori-Atta.[17][18] Mahaifinsa Edward Akufo-Addo wanda ya fito daga Akropong-Akuapem ya kasance babban alkalin kasar Ghana na uku daga 1966 zuwa 1970, shugaban hukumar tsarin mulki ta 1967-68 kuma ba shugaban kasar Ghana ba daga 1970 zuwa 1972.[18]Kakan mahaifiyar Akufo-Addo shi ne Nana Sir Ofori Atta, Sarkin Akyem Abuakwa, wanda ya kasance memba a majalisar zartarwa ta gwamnan Gold Coast kafin Ghana ta samu 'yancin kai.[18] Kane ne, ga Kofi Asante Ofori-Atta da William Ofori Atta. Kakansa shi ne J. B. Danquah, wani memba na Big Six.[19].
Ya fara karatunsa na firamare a makarantar gwamnatin maza da makarantar Rowe Road (yanzu Kinbu), duka a Accra Central.[20] Ya tafi Ingila ya ci gaba da karatunsa a Makarantar Holmewood House Preparatory School kafin ya yi karatun jarrabawar O-Level da A-Level a Kwalejin Lancing Sussex, inda ake masa lakabi da "Billy" kuma ya shiga addinin Anglican[1]. Ya fara karatun Falsafa, Siyasa da Tattalin Arziki a New College, Oxford, a shekara ta 1962, amma ya tafi ba da jimawa ba[21]. Ya koma Ghana a shekarar 1962 inda ya koyar a Accra Academy, kafin ya je ya karanta fannin tattalin arziki a Jami'ar Ghana, Legon, a 1964, inda ya samu digiri na BSc (Econ) a 1967.[22] Daga baya ya shiga Temple ta Tsakiya kuma ya horar da shi a matsayin lauya a ƙarƙashin tsarin horarwa da aka sani da Inns of Court, inda ba a buƙatar digiri na doka na yau da kullum.[23] An kira shi zuwa Bar Ingila (Middle Temple) a cikin Yuli 1971. An kira shi zuwa mashaya Ghana a watan Yuli 1975.[24]. Akufo-Addo ya yi aiki tare da ofishin Paris na kamfanin lauyoyi na Amurka Coudert Brothers. A cikin 1979, ya haɗu da kafa kamfanin lauyoyi Akufo-Addo, Prempeh da Co.
Siyasar shi
[gyara sashe | gyara masomin]Duk da cewa abokansa sun san shi cewa ya kasance mai goyon bayan jam'iyyar Convention People's Party (CPP) a lokacin da yake dalibi a jami'ar Ghana, ya sauya sheka zuwa al'adar jam'iyyar United Party (UP) mai adawa bayan hambarar da Shugaba Kwame Nkrumah a 1966 bayan da aka hambarar da gwamnatin Kwame Nkrumah. wanda mahaifinsa, Edward Akufo-Addo ya zama shugaban kasar Ghana a shekara ta 1969. Shigar Akufo-Addo a fagen siyasa ya fara ne a karshen shekarun 1970 lokacin da ya shiga jam'iyyar People's Movement for Freedom and Justice (PMFJ), [25] kungiya ce da aka kafa don adawa da shawarwarin gwamnatin tarayya na Majalisar Koli ta Soja karkashin jagorancin Janar Acheampong.[26] A cikin watan Mayun 1995, yana cikin gungun manyan jiga-jigan da suka kafa Alliance for Change, ƙawancen da suka shirya zanga-zangar adawa da manufofin Neo-liberal kamar gabatar da Harajin Ƙimar Ƙarya da take haƙƙin ɗan Adam na shugabancin Rawlings. A kan gaba wajen wannan muzaharar akwai shi kansa, Abdul Malik, Kwaku Baako da Saifullah Senior Minister Victor Newman, Kwasi Pratt Jnr, Dr. Charles Wreko Brobbey da dai sauransu. An haɗa su da wasu mutane kusan 100,000. An sanya wa zanga-zangar suna “Kume Preko”[27]. A matsayinsa na fitattun mutane, Akufo-Addo ya nemi mukaman shugabanci; kawancen 'yan adawa mai faffadan a karshe ya wargaje[25]. A cikin shekarun 1990, ya kafa wata kungiyar kare hakkin jama'a da ake kira kwamitin kare hakkin dan Adam da jama'a na Ghana.[26]
Ya kasance dan majalisa ta 2, 3 da 4 a jamhuriya ta 4 mai wakiltar mazabar Abuakwa.
A zaben 1996, ya samu kuri'u 28,526 daga cikin kuri'u 50,263 da aka samu wanda ke wakiltar kashi 56.75% a kan Owuraku Amofah wanda ya samu kuri'u 20,173, Adoo-Aikins wanda ya samu kuri'u 705, Ahmadu Rufa'i wanda ya samu kuri'u 682. [28] Ya sake lashe zaben 2000 da kuri'u 28,633 daga cikin 45,795 masu inganci da aka kada wanda ke wakiltar 62.50% akan Christiana Annor wanda ya samu kuri'u 14,486, Addo-Aikins wanda ya samu kuri'u 1,088, Theresa Stella Amakye wacce ta samu kuri'u-593 shafi 519 kuri'u da Isaac Duodu Awah wanda shi ma ya samu kuri'u 506.[29][30]
Takardun takarar shugaban kasa
A watan Oktoba na 1998, Akufo-Addo ya yi takarar neman shugabancin NPP [25] kuma ya sha kaye a hannun John Kufuor, wanda daga baya ya lashe zaben shugaban kasa na Disamba 2000 kuma ya karbi mukamin Shugaban Ghana a watan Janairun 2001. Akufo-Addo shi ne babban sarki. mai yakin neman zaben Kufuor a zaben 2000. Ya zama babban lauya na farko kuma ministan shari'a na zamanin Kufuor, sannan ya koma ma'aikatar harkokin waje da sabuwar kawance don ci gaban Afirka (NEPAD).[31][32]
A shekara ta 2007, shi ne fitaccen ɗan takarar da aka yi hasashen zai lashe zaɓen fidda gwani na shugaban ƙasa na New Patriotic Party.[33] A shekara ta 2008, Akufo-Addo ya wakilci jam’iyyar NPP a zaɓen da aka fafata tsakaninsa da John Atta Mills na NDC.[34]A zagayen farko na jefa kuri’a, Akufo-Addo ya samu kashi 49.13%, inda ya jagoranci Atta Mills da tazara kadan da ke kasa da matakin da kundin tsarin mulkin kasar ya tanada na kashi 50% ya zama wanda ya yi nasara.[35]
Akufo-Addo ya sake tsayawa takara a matsayin dan takarar shugaban kasa na jam'iyyar NPP a zaben kasa na 2012 da John Mahama na NDC wanda ya gaji marigayi Atta Mills. An ayyana Mahama a matsayin wanda ya lashe zaben, sakamakon da Akufo-Addo ya kalubalanci shi bisa doka.[36] Shari'ar kotun ta haifar da cece-kuce sosai, kuma daga karshe kotun kolin Ghana ta yanke hukunci a yanke hukunci 5/4 na goyon bayan Mahama. Akufo-Addo ya amince da hukuncin ne domin tabbatar da daidaiton tattalin arziki da fatan alheri na kasa da kasa[37].
A watan Maris din shekarar 2014, Akufo-Addo ya bayyana kudurinsa na neman tsayawa takarar jam’iyyarsa a karo na uku gabanin zaben 2016. A zaben fidda gwani na jam'iyyar NPP da aka gudanar a watan Oktoban 2014, an ayyana shi a matsayin wanda ya lashe zaben da kashi 94.35% na kuri'un da aka kada.[38] Akufo-Addo ya kuma yi aiki a matsayin shugaban tawagar sa ido na Commonwealth don zaɓen Afirka ta Kudu a 2014.[39]
Ya mai da hankali kan yakin neman zabensa kan tattalin arziki, inda ya yi alkawarin daidaita kudin kasar waje da kuma rage yawan marasa aikin yi.[49] A ranar 9 ga Disamba 2016, shugaba mai ci Mahama ya amince da shan kaye a hannun Akufo-Addo.[40]Akufo-Addo ya lashe zaben ne da kashi 53.83% na kuri'un da aka kada inda Mahama ya samu kashi 44.4%.[41]
Akufo-Addo ya bayyana aniyarsa ta sake tsayawa takara ta hanyar zabar fom din tsayawa takara a matsayin dan takarar sabuwar jam’iyyar Patriotic Party gabanin babban zaben 2020.[42] A ranar 9 ga Disamba 2020, an ayyana Akufo-Addo a matsayin wanda ya lashe zaben shugaban kasar Ghana na ranar 7 ga Disamba 2020 bayan ya samu rinjayen kashi 51.59% na kuri'un, wanda ya isa ya sake lashe zabe a zagaye daya.[43] A cikin Disamba 2021, Akufo-Addo ya yi alkawarin mutunta kayyade wa'adi biyu da kundin tsarin mulkin Ghana ya tanada kuma ba zai sake tsayawa takara karo na uku a 2024 ba.[44]
Shugabancin kasar Ghana (2017-present)
[gyara sashe | gyara masomin]Kaddamarwa
Akufo-Addo ya hau karagar mulki ne a ranar 7 ga watan Janairun 2017. An gudanar da bikin rantsar da shi a dandalin Black Star da ke birnin Accra. Shugabanni goma sha biyu daga kasashen Afirka da Turai ne suka halarci bikin, ciki har da Edgar Lungu na Zambia, Abdel Fattah el-Sisi na Masar, Ernest Bai Koroma na Saliyo, Robert Mugabe na Zimbabwe, Muhammadu Buhari na Najeriya.[45]
Akufo-Addo dai ya fuskanci kakkausar suka musamman a shafukan sada zumunta na yanar gizo, saboda yadda ya rika yin kalaman batanci a wasu sassa na jawabin nasa na rantsar da shi, bayan da ya dauke nassosi, da kalmomi, daga jawabai na farko da shugabannin Amurka John F. Kennedy da Bill Clinton da George W. Bush suka yi a baya. da kuma shirye-shiryen jawabin da shugaban Najeriya Muhammadu Buhari ya bayar a taron Cibiyar Zaman Lafiya ta Amurka ta 2015 [46][47] Bayan wannan badakalar ta fito fili, ofishin yada labaransa ya ba da uzuri, inda daraktan sadarwarsa ya bayyana lamarin a matsayin “cikakkiyar sa ido ba da gangan ba.”[48] Akufo-Addo ya kuma bayyana wasu kaso na jawabinsa na rangwame a shekarar 2013 bayan da kotun kolin Ghana ta amince da nasarar da shugaba John Mahama ya samu a zaben 2012. A cikin waccan jawabin, an dauke layukan kai tsaye daga jawabin amincewar mataimakin shugaban Amurka Al Gore na 2000 da aka bayar bayan hukuncin Kotun Kolin Amurka.[49]
Bangaren ilimi
A watan Satumba na 2017, Akufo-Addo ya ƙaddamar da tsarin Makarantar Sakandare Kyauta (SHS), wanda zai ba da sakandare kyauta ga ɗalibai a Ghana. Shugaban ya bayyana cewa "wajibi ne na zuba jari ga ma'aikatan kasar nan gaba" kuma zai taimaka wa iyayen da ba su iya biyan kudin karatun 'ya'yansu saboda matsalolin kudi. Shirin ya sami amsa mai kyau daga al'umma, iyaye da dalibai sun yi farin ciki da kuma zazzagewa, amma makarantu masu zaman kansu da ke adawa da shirin sun ce zai rage yawan daliban da ke shiga cikin tsarin su.[50][51].
A cikin watan Agusta 2023, Akufo-Addo ya ba da misalin nasarar WASSCE na 2022 a matsayin hujjar tasirin manufofinsa na ilimi.[52] A yayin jawabin da ya yi a makarantar sakandare ta Queen Girls da ke yankin yammacin Arewa, shugaban ya yaba da sakamakon WASSCE na bara, wanda ya fi kyau a cikin shekaru takwas, ga nasarar shirin babbar makarantar sakandare kyauta da kuma abubuwan da suka dace.[53]. Akufo-Addo ya yi bikin ingantaccen ci gaba a cikin sakamakon WASSCE na 2022, tare da maki mafi girma a cikin Ingilishi, Haɗaɗɗen Kimiyya, Lissafi, da Nazarin zamantakewa. Ya kuma yabawa qungiyar dalibai ta 2021 don daidaitawa ga tsarin waƙa biyu.[52]
Bangaren Tattalin Arziki
A shekarar 2018, shugaban kasar ya gabatar da shirin hadin gwiwa na shekaru 7 na manufofin ci gaban tattalin arziki da zamantakewa wanda ake sa ran zai samar da ayyukan yi ga kasar. A cewar shugaban, an kafa manufofin ne a kan "shikashi biyar na ci gaba da ci gaba, wato farfado da tattalin arziki, sauya ayyukan noma da masana'antu, inganta tattalin arziki da zamantakewa, karfafa kariya da hada kai da zamantakewar al'umma, da sake fasalin tsarin samar da ayyukan gwamnati." [54]Duk da cewa IMF ta riga ta yi gargaɗin ƙasar cewa tana cikin haɗarin ɓarkewar bashi, gwamnatin Akufo-Addo ta ci gaba da karɓar rance, tare da haɓaka basussukan al'umma daga ƙasar. Kashi 56% na GDP zuwa kashi 63% kafin barkewar cutar, Ghana ta ci rance fiye da yadda aka kwatanta da makwabtanta, wanda ya haifar da matsalar gibin kasafin kudi, na biyu mafi girma a yankin kudu da hamadar Sahara da kashi 16% kamar na 2020, sama da yankin. matsakaicin kashi 6%.[55]
Hakkin LGBT
Akufo-Addo ya ɗauki matsakaicin matsakaicin layi akan haƙƙin LGBT a Ghana. A cikin Nuwamba 2017, ya ba da shawarar cewa halatta yin luwadi ba makawa ne kuma ya ce zai iya hango canjin doka.[56] Akufo-Addo, wanda ya kwashe yawancin rayuwarsa a Ingila, ya ce 'yancin LGBT zai bunkasa a Ghana kamar yadda suke yi a Burtaniya. Duk da haka, ya tabbatar da cewa yancin LGBT ba ya cikin tsarin gwamnati a halin yanzu.[57] A cikin watan Agusta na 2018, ya sake nanata cewa gwamnatin Ghana ba za ta halatta auren jinsi ba ko kuma haramta luwadi a karkashin jagorancinsa.[58][59]
Wasanni
A watan Fabrairun 2019, gwamnatin Akufo-Addo ta ba da sanarwar sake sabunta gine-ginen wasanni a kusa da Ghana saboda kasar da za ta karbi bakuncin gasar wasannin Afrika a shekarar 2023. Gine-ginen sun hada da Accra da Cape Coast Stadium da filin wasanni na Azumah Nelson da ke Kaneshie. Filin wasanni na Jami'ar Ghana wanda aka yi watsi da gyare-gyare a 2009 bayan tsohon shugaban kasa John Kufuor ya bar ofis shi ma zai ci gaba.[60]
Sauran harkokin kasuwanci
A shekarar 2019, yawan yankuna a Ghana ya karu daga goma zuwa goma sha shida a karkashin gwamnatin shugaban kasa. Sabbin yankuna sune Oti, Yammacin Arewa, Arewa maso Gabas, Ahafo (wanda ya rabu daga Brong), Savannah da Bono Gabas. Kirkirar yankunan ya kawo karshen koke-koke na shekaru da dama da aka yi wa gwamnati na neman ci gaban sabbin yankuna[61].
A cikin 2020, ya sanya hannu kan Wasiƙar Jama'a ta UNAIDS akan allurar rigakafin mutane wanda shine yaƙin neman zaɓe don samun damar rigakafin COVID-19 ga kowa. Ya bi sahun sauran shugabannin duniya wajen rattaba hannun. Ya rubuta "dole ne duk mutane a ko'ina su sami damar yin amfani da maganin idan an samu." An nuna damuwar cewa mutane a kasashe masu arziki na iya samun saurin samun rigakafin fiye da kasashe matalauta wanda ya kai ga rubuta budaddiyar wasika cewa duk wani maganin rigakafin cutar ya zama kyauta kuma a samar da shi ba tare da tsada ba ga kowa da kowa[62]. A watan Fabrairun 2021, Ghana ta zama kasa ta farko a Afirka da ta sami allurar COVID-19 ta hanyar shirin COVAX na Hukumar Lafiya ta Duniya. Jirgin ya ƙunshi allurai 600,000 na alluran rigakafin AstraZeneca.[63]
A cikin Mayu 2020, ya rantsar da wasu alkalan Kotun Koli guda biyu, Issifu Omoro Tanko Amadu da Clemence Jackson Honyenuga a gidan Jubilee.[64]
Rayuwar shi ta sirri
[gyara sashe | gyara masomin]Akufo-Addo ya fito daga Akropong-Akuapem da Kyebi a yankin Gabas kuma bangarorin biyu na danginsa na Presbyterian ne.[65][66] Ya auri Rebecca Akufo-Addo (née Griffiths-Randolph), diyar alkali Jacob Hackenburg Griffiths-Randolph, shugaban majalisar dokokin Ghana a lokacin jamhuriya ta uku.[67] Akufo-Addo ya yi aure sau biyu a baya kafin ya auri Rebecca. Auren farko da Akufo-Addo ya yi da Remi Fani-Kayode, ’yar Najeriya kuma diyar Cif Remilekun Fani-Kayode, ya ƙare da saki[68]. Aurensa na farko da Eleanor Nkansah-Gyamenah, ’yar Ghana, ya ƙare bayan rasuwarta a shekara ta 1993.[69]
Akufo-Addo yana da 'ya'ya mata huɗu na halitta da ɗiya ɗaya: Gyankroma, Edwina, Adriana, Yeboakua da Valerie.[70] Virginia Hesse ita ce mahaifiyar daya 'ya'yansa mata.[71] Akufo-Addo ne ya nada ta a matsayin Jakadiyar Ghana a Jamhuriyar Czech a wa'adinsa na farko na gwamnati.[72] Aurensa na farko da Remi ya haifa masa 'ya'yansa mata biyu, aurensa na biyu da Eleanor ya haifa masa diya mace.[73] Auren da ya yi da Rifkatu ya samar masa da ‘yar uwarta da Rifkatu ta kasance a cikin dangantakar da ta gabata.[74] Akufo-Addo yana da ‘yar’uwa mai suna Madam Marigold mai suna Abrewatia Nana Abena Oye.[75]
Akufo-Addo ya kasance mutum wanda ya kauracewa shan giya..[76]
Lambobin Girmamawa
[gyara sashe | gyara masomin]Lambar yabo
An bai wa Akufo-Addo lambar yabo ta Mother Teresa Memorial International Award for Social Justice a cikin 2016 ta gidauniyar Harmony don sadaukar da burin siyasa don tabbatar da zaman lafiya da sulhu na kasa[77].
A watan Mayun 2016, Akufo-Addo ya sami digiri na girmamawa na digiri na shari'a daga Jami'ar Fort Hare ta Afirka ta Kudu, tare da sanin shugabancinsa na doka da na siyasa.[78]
A cikin 2017, ya sami lambar yabo ta Kasa ta Cibiyar Nazarin Afirka-Amurka a madadin mutanen Ghana. An ba da lambar yabon don amincewa Ghana a matsayin ƙasa mai wakiltar 'yanci, dimokuradiyya da kwanciyar hankali a Afirka.[79]
Kusan shekara guda a Shugabancinsa a watan Disamba 2017, Akufo-Addo ya sami digiri na girmamawa na Doctor of Humane Letters daga Jami'ar Laberiya.[80]
An ba Akufo-Addo lambar yabo don Jagoranci Misali a cikin Yuni 2018, ta Ƙungiyar Whitaker.[81] A watan Agusta 2018 ya sami lambar yabo ta tashar jiragen ruwa ta Afirka ta gidauniyar African Port Award (APA) saboda ayyukan da yake yi na sabunta tashoshin jiragen ruwa na Ghana.[82] A cikin Satumba 2018, Cibiyar Kasuwancin Afirka ta Amurka ta Cibiyar Kasuwancin Amurka ta ba Akufo-Addo lambar yabo ta 2018 fitaccen Jagora don girmamawa ga jagoranci na yanki, diflomasiyya, da tattalin arziki a Afirka.[83][84] A watan Oktoba na shekarar 2018, ya samu lambar yabo ta Shugabancin Mulki ta 2018 "saboda jajircewarsa wajen inganta rayuwar al'ummar Ghana da gudanar da mulkin kasa bisa bin doka da oda".[85]
A cikin watan Mayun 2019, Sakatare-Janar na Majalisar Dinkin Duniya António Guterres ya nada Akufo-Addo a cikin sabbin masu ba da shawara na SDG da aka nada a matsayin abokin hadin gwiwa tare da Firayim Minista na Norway, Erna Solberg[86]. Matsayin waɗannan masu ba da shawara shine haɓaka wayar da kan jama'a, zaburar da babban buri, da yunƙurin aiwatar da ayyuka cikin sauri kan Manufofin Ci Gaban Dorewa (SDGs).
A watan Yunin 2019, kungiyar kwamitocin wasannin Olympics na Afirka (ANOCA) ta sanar da cewa za ta karrama Akufo-Addo da lambar yabo ta kungiyar kwamitocin Olympics ta Afirka (ANOCA) ga shugabannin kasashe saboda gagarumar gudunmawar da ya bayar wajen bunkasa wasanni da ayyuka. a Ghana da kuma nasarar nasarar Ghana na karbar bakuncin gasar wasannin Afirka na 2023.[87]
An karrama Nana Akufo-Addo a karo na huɗu na Ƙungiyar Otal ɗin Ghana, wanda aka gudanar a ranar 20 ga Janairu, 2020, don nuna jagoranci mai hangen nesa ta hanyar ayyana shekarar dawowa da kuma tabbatar da nasarar aiwatar da shi.[88]
A watan Mayun 2021, a taron da aka gudanar don girmama shi, Jami'ar Cape Coast ta ba da digirin girmamawa na Doctor na Falsafa a cikin Jagorancin Ilimi akan Akufo-Addo. Digiri na girmamawa, wanda shi ne mafi girman karramawa da jami'ar ta bayar, ya amince da irin gudunmawar da ya bayar a fannin ilimi a kasar.[89]
A ranar 10 ga Oktoba 2022, Jami'ar Sorbonne a Paris, Faransa ta ba da digirin girmamawa ga Akufo-Addo.[90] Manufar SHS da yaƙar COVID-19.
A ranar 8 ga Agusta 2023, Ƙungiyar Lauyoyin Afirka ta ba Akufo-Addo lambar yabo ta Kyautar Jagoranci.[91]
A cikin Yuli 2024, Akufo-Addo ya sami digiri na girmamawa biyu daga Jami'o'i biyu a Ghana. A ranar 14 ga watan Yuli, Jami’ar Valley View ta ba Akufo-Addo lambar yabo ta digirin digirgir, saboda irin gudunmawar da ya bayar a fannin ilimi da ci gaban tattalin arziki a Ghana da kuma yankin da kuma yadda yake son gina al’umma masu ilimi a kasar.[92] Bayan makonni biyu, Jami'ar Lafiya da Kimiyyar Allied sun kuma karrama Akufo-Addo da digiri na uku saboda jajircewarsa na bunkasa ababen more rayuwa na Jami'ar da kuma ci gaban Ilimin Kimiyya a kasar.[93]
A ranar 6 ga Nuwamba, 2024, an kaddamar da wani mutum-mutumi don karrama shi a asibitin yankin Effia-Nkwanta da ke yankin Yamma, saboda shirye-shiryen da ya fara a yankin a wa’adinsa na mulki kamar yadda ministan yankin Yamma, Kwabena Okyere ya nuna. Darko.[94][95]
Karramawar kasashen waje
- Burkina Faso:
Grand Cross of the National Order of Burkina Faso (6 Mayu 2017)[96]
- Faransa:
Babban Jami'in Legion of Honor (14 Nuwamba 2024)[97]
- Guinea-Bissau:
Mai karɓar lambar yabo na Amílcar Cabral (15 Mayu 2023)[98]
- Guyana:
Memba na Order of Excellence (11 Yuni 2019)[99]
- Ivory Coast:
Grand Cross na National Order na Ivory Coast (5 Mayu 2017)[100]
- Laberiya:
Grand Cordon na oda na Majagaba na Laberiya (27 Mayu 2017)[101]
- Maroko:
Kundin Tsarin Mulkin Muhammad (17 Fabrairu 2017)[102]
- Portugal:
Grand Collar na Order of Prince Henry (2023)
- Senegal:
Grand Cross na National Order of Lion (16 Mayu 2017)[103]
- Serbia:
Oda na Jamhuriyar Serbia, aji na biyu (10 Oktoba 2021)[104]
- Saliyo:
Babban Kwamandan oda na Jamhuriyar (27 Afrilu 2021)[105]
Manazarta
[gyara sashe | gyara masomin]- ↑ 1.0 1.1 "OL Elected President of Ghana". lancingcollege united kingdom. 22 December 2016. Archived from the original on 11 February 2017. Retrieved 9 February 2017.
- ↑ "Nana Addo Dankwa Akufo-Addo, Biography". ghanaweb. Archived from the original on 14 October 2023. Retrieved 12 July 2023.
- ↑ Arhinful, Ernest (16 May 2021). "Akufo-Addo to address Ghanaians on COVID-19 fight tonight". Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana. Retrieved 16 May 2021.
- ↑ "Nana Addo Dankwa Akufo-Addo Profile". GhanaWeb. Archived from the original on 20 December 2016. Retrieved 9 December 2016.
- ↑ "Nana Akufo-Addo". akufoaddo2012. Archived from the original on 27 September 2013. Retrieved 31 August 2013.
- ↑ "World Digest: Dec. 9. 2016: Ghana president concedes to opposition leader". The Washington Post. Archived from the original on 11 December 2016. Retrieved 9 December 2016.
- ↑ Frimpong, Enoch Darfah (9 December 2020). "Akufo-Addo elected president of Ghana for second term with 51.59 percent of valid votes cast". Graphic Online. Retrieved 9 December 2020.
- ↑ Dontoh, Ekow; Dzawu, Moses Mozart (8 December 2020). "Ghana's President Akufo-Addo Wins Second Term by Slim Margin". Bloomberg News. Retrieved 8 December 2020.
- ↑ "President Akufo-Addo Sworn in for a Second Term". theaccratimes. Retrieved 23 February 2021.
- ↑ Lu, Joanne (12 December 2017). "Latest Viral Video: Ghana's Prez Throws Shade At Foreign Aid". NPR. Retrieved 30 September 2023.
- ↑ "How Ghana's economy became a cautionary tale for Africa". Financial Times. Retrieved 18 March 2024.
- ↑ Mensah, Kent (31 December 2022). "How Ghana, Africa's rising star, ended up in economic turmoil". Al Jazeera. Retrieved 14 November 2023.
- ↑ "Ghana: Country battles economic crisis as inflation hits 40%". France 24. Retrieved 30 September 2023.
- ↑ "Russia-Ukraine conflict Ghana's President says it is affecting Africa's socio-economic gains". SABC. Retrieved 30 September 2023.
- ↑ "Ghana: Impacts of the Ukraine and global crises on poverty and food security". GLOBAL CRISIS COUNTRY BRIEF. Retrieved 30 September 2023.
- ↑ Donkor, Audrey (26 June 2023). "How Campaign Promises Crashed Ghana's Economy". Foreign Policy. Retrieved 30 September 2023.
- ↑ "Nana Addo Dankwa Akufo-Addo". Office of the President, Republic of Ghana. February 2018. Retrieved 25 July 2019.
- ↑ 18.0 18.1 18.2 Duodu, Cameron (April 2014). "Why Akufo-Addo chose caution, not confrontation". New African.
- ↑ "Salute the New King: President-elect of Ghana Nana Addo Dankwa Akufo-Addo". primenewsghana. 9 December 2016. Archived from the original on 1 January 2017. Retrieved 31 December 2016.
- ↑ Ransford Tetteh, ed. (6 December 2008). "Profile of the Candidates". Daily Graphic (17983). Graphic Communications: 14.
- ↑ Ata, Kofi (11 November 2012). "Why has Nana Akufo Addo omitted Oxford University from his Profile?". Modernghana. Archived from the original on 3 November 2016. Retrieved 1 November 2016.
- ↑ "Address delivered on behalf of president Nana Akufo-Addo, by Hon. Shirley Ayorkor Botchway, at the 89th Speech and Prize Giving Day of Accra Academy, on 14th March 2020". mfa Government Ghana. 14 March 2020. Archived from the original on 19 November 2022. Retrieved 6 November 2022.
- ↑ "Prof. Kwaku Asare writes: Nana Akufo-Addo has no law degree but..." manassehazure. 5 October 2016. Archived from the original on 1 December 2017. Retrieved 31 March 2018.
- ↑ Agyeman-Duah, Ivor (2003). Between Faith and History: A Biography of J.A. Kufuor. Africa World Press. pp. 81, 95
- ↑ 25.0 25.1 25.2 Oquaye, Mike (24 December 2008). "Why Nana Akufo-Addo Should be Elected President". Daily Graphic. Ghana. Archived from the original on 9 December 2017.
- ↑ 26.0 26.1 Owusu-Ansah, David (2014). Historical Dictionaries of Africa : Historical Dictionary of Ghana (4). Rowman & Littlefield Publishers.
- ↑ Ayelazuno, Jasper (2011). "7". Neo-liberalism and Resistance in Ghana: Understanding the Political Agency of the Subalterns in Social-historical Context (Thesis). York University.
- ↑ "Ghana Election 1996 Results - Abuakwa Constituency". Ghana Elections - Peace FM. 17 December 2014. Retrieved 6 October 2020.
- ↑ "Ghana Election 2000 Results - Abuakwa Constituency". Ghana Elections - Peace FM. 17 December 2014. Retrieved 6 October 2020.
- ↑ "President of Ghana". Embassy of Ghana, Washington DC. Retrieved 3 May 2024.
- ↑ "Africa will continue to dominate Ghana's foreign policy – Akufo-Addo". ghanaweb. 4 June 2005. Archived from the original on 8 January 2017. Retrieved 7 January 2017.
- ↑ "Ghana: NPP Presidential Race for Election 2008". allafrica. 26 July 2006. Retrieved 7 January 2017.
- ↑ Samin, Zam R. (30 October 2007). "Akufo-Addo Gets Another Boost". The Ghanaian Chronicle. AllAfrica. Archived from the original on 1 January 2008.
- ↑ Kennedy, Brian (5 December 2008). "Ghana: Voters Head for Polls in Tight Race". Archived from the original on 20 December 2016.
- ↑ Otchere-Darko, Gabby (2010). "Ghana's fragile elections: consolidating African democracy through e-voting". Georgetown Journal of International Affairs. 11 (2)
- ↑ "Ghana Supreme Court upholds John Mahama's win". BBC News. 29 August 2013. Retrieved 20 December 2020.
- ↑ "Ghana election: Opposition NPP alleges vote fraud". BBC News. 9 December 2012. Retrieved 17 May 2021.
- ↑ "Ghana election: Third time lucky for Nana Akufo-Addo". BBC News. 9 December 2016. Retrieved 17 May 2021.
- ↑ McTernan, Bilie Adwoa (9 January 2014). "Ghana's NPP prepares for the 2016 presidential race". The Africa Report. Retrieved 17 May 2021.
- ↑ Pilling, David (10 December 2016). "Akufo-Addo wins Ghana presidential election". Financial Times. Retrieved 17 May 2021.
- ↑ Matthew Mpoke Bigg; Kwasi Kpodo (10 December 2016). "Ghana's opposition leader Akufo-Addo wins presidential election". Reuters. Retrieved 17 May 2021.
- ↑ "President Akufo-Addo, 19 hospitality facilities honoured". GBC Ghana Online. 20 January 2020. Retrieved 1 February 2020.
- ↑ Tih, Felix Nkambeh (9 December 2020). "Ghana: Nana Akufo-Addo wins 2nd term as president". aa tr. Retrieved 17 May 2021.
- ↑ "Ghana's president to push West African peers to respect term limits". reuters.com. 8 December 2021. Retrieved 15 January 2022.
- ↑ "African leaders arrive ahead of Akufo-Addo's inauguration". My Joy Online. 6 January 2017. Archived from the original on 7 January 2017. Retrieved 7 January 2017.
- ↑ Sotubo, 'Jola (23 July 2015). "Buhari: Read full text of President's speech at US Institute for Peace". Pulse. Archived from the original on 11 February 2017. Retrieved 10 February 2017.
- ↑ "Ghana's Nana Akufo-Addo and other leaders caught up in plagiarism scandals" Archived 24 September 2017 at the Wayback Machine, BBC News, 9 January 2017.
- ↑ Brown, Hayes (10 January 2017). "Ghana's President Ripped Off A Bunch Of US Presidents in His Inaugural Speech". BuzzFeed. Archived from the original on 28 February 2017. Retrieved 10 February 2017.
- ↑ Eidenmuller, Michael E. "Online Speech Bank: Al Gore – 2000 Presidential Concession Speech". americanrhetoric. Archived from the original on 15 February 2017. Retrieved 10 February 2017.
- ↑ "Ghana Launches Free High School Education". Joy Online. 15 September 2017. Archived from the original on 12 November 2017. Retrieved 11 November 2017.
- ↑ "Akuffo-Addo launches free SHS". Ghana News Agency. Archived from the original on 12 November 2017. Retrieved 11 November 2017.
- ↑ 52.0 52.1 Tornyi, Emmanuel (23 August 2023). "Nana Addo brags about Free SHS for producing the best results in the last 8 years". Pulse Ghana. Retrieved 9 September 2023.
- ↑ "2022 WASSCE Best Ever In 8 Years – Akufo-Addo Says Free SHS Policy Vindicated". Peacefmonline. Retrieved 9 September 2023.
- ↑ "PRESIDENT AKUFO-ADDO LAUNCHES 7-YEAR CO-ORDINATED PROGRAMME OF ECONOMIC AND SOCIAL DEVELOPMENT POLICIES". Ghana Government. Archived from the original on 22 October 2019. Retrieved 8 August 2019.
- ↑ "Ghana, an oft-lauded African economy, is back for a 17th bail-out". The Economist. ISSN 0013-0613. Retrieved 16 September 2022.
- ↑ Homosexuality: Legalization in Ghana is bound to happen - Akufo-Addo Graphic Online, 26 November 2017.
- ↑ Association of gays, lesbians in Ghana to embark on historic peace march in Accra GhanaWeb, 27 November 2017.
- ↑ "I'll never legalize homosexuality – Akufo-Addo". ghanaweb. 9 August 2018.
- ↑ Duffy, Nick (10 August 2018). "President of Ghana 'reassures' church leaders that he won't decriminalise homosexuality".
- ↑ "We'll increase sports infrastructure ahead of 2023 All Africa Games – Akufo-Addo". ghanaweb. Archived from the original on 10 August 2019. Retrieved 10 August 2019.
- ↑ "Ghana Now Has 16 Regions". MSN. Retrieved 12 August 2019
- ↑ "COVID-19: Nana Addo joins world leaders in signing People's Vaccine". Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana. 16 May 2020. Retrieved 17 May 2020.
- ↑ Busari, Stephanie; Cheung, Eric (24 February 2021). "Ghana becomes first country to receive Covid vaccine through COVAX program". CNN. Retrieved 28 March 2021.
- ↑ "Akufo-Addo swears in Supreme Court Justices Honyenuga and Tanko Amadu". Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana. 22 May 2020. Retrieved 23 May 2020.
- ↑ "Akufo-Addo visits ancestral home in Akropong-Akuapem". myjoyonline. 6 January 2008. Retrieved 10 December 2020.
- ↑ "President of Ghana, Ghana Embassy Israel". gh-embassy. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 25 May 2020.
- ↑ Pobee, John S. (2009). The Anglican Story in Ghana: From Mission Beginnings to Province of Ghana. African Books Collective. ISBN 9789988037802. Archived from the original on 9 December 2017. Retrieved 9 December 2017.
- ↑ "Fani-Kayode hails appointment of ex-wife by Ghanaian president-elect". premiumtimesng.com. 5 January 2017.
- ↑ "Akufo-Addo commissions Eleanor Akufo-Addo Memorial Social Centre at Mampong". citineswroom.com. 18 July 2023. Retrieved 19 March 2024.
- ↑ "Meet the incoming first family". kessbenfm. 30 December 2016. Archived from the original on 1 January 2017. Retrieved 31 December 2016.
- ↑ "'Baby Mamas' Have Received Fair Share From Akufo-Addo's Nepotistic Govt – Sammy Gyamfi". the Ghana report.com. 6 November 2019. Retrieved 13 March 2024.
- ↑ "Ambassador Virginia Hesse's presence at national awards explained". The Herald. 17 March 2023. Retrieved 13 March 2024.
- ↑ "List of women Nana Akufo-Addo have married". GhanaPoliticsOnline. 25 June 2020. Retrieved 4 January 2023.
- ↑ "Akufo-Addo's Hollywood Wife". ghanaweb.com. 9 August 2008.
- ↑ "Watch Nana Konadu show off dancing skills at coronation of Akufo-Addo's sister". GhanaWeb. 27 August 2023. Retrieved 15 November 2023.
- ↑ "I don't drink alcohol - Akufo-Addo declares during 2024 SONA"
- ↑ "Mother Teresa Memorial Awards 2016". Mother Teresa Memorial Awards. Archived from the original on 4 December 2017. Retrieved 12 December 2017.
- ↑ Emmanuel, Kojo (16 July 2024). "5 times Nana Addo received honorary doctorate degree for his 'sterling leadership'". Pulse Ghana. Retrieved 4 August 2024.
- ↑ "Akufo-Addo receives National Achievement Award". GhanaWeb. 21 September 2017. Retrieved 8 August 2019.
- ↑ "President Akufo-Addo receives Honorary Doctorate Degree from University of Liberia". graphic.com.gh. 13 December 2017.
- ↑ "President Akufo-Addo receives exemplary leadership award". Graphic Online. Archived from the original on 18 June 2018. Retrieved 18 June 2018.
- ↑ "his efforts in modernizing Ghana's ports". africanchronicler. August 2018. Retrieved 8 August 2019.
- ↑ K. Effah, "Akufo-Addo to receive Outstanding Leaders Award in New York" Archived 8 October 2018 at the Wayback Machine, Yen.com.gh, 18 September 2018.
- ↑ "Akufo-Addo receives 2018 outstanding leader’s award" Archived 26 September 2018 at the Wayback Machine, CNR, 25 September 2018.
- ↑ "Nana Addo receives 2018 Governance Leadership Award" Archived 7 October 2018 at the Wayback Machine, CNR, 6 October 2018.
- ↑ "United Nations Secretary-General António Guterres has Appointed New Sustainable Development Goals Advocates". The Global Goals. 10 May 2019. Retrieved 21 August 2020.
- ↑ O'Kane, Patrick (19 June 2019). "ANOCA to award highest honour to Ghana President Akufo-Addo". Inside the Games. Retrieved 8 August 2019.
- ↑ "President Akufo-Addo, 19 hospitality facilities honoured". GBC Ghana Online. 20 January 2020. Retrieved 1 February 2020.
- ↑ "UCC confers Honorary Degree on President Akufo-Addo". University of Cape Coast. 2 June 2021.
- ↑ "Akufo-Addo receives Honorary Doctorate Degree from Sorbonne University - MyJoyOnline.com". myjoyonline. 10 October 2022. Retrieved 12 October 2022.
- ↑ "African Bar Association honours President Akufo-Addo". Graphic Online. 8 August 2023. Retrieved 8 August 2023.
- ↑ "VVU confers honorary doctorate degrees on President Akufo-Addo, 2 others". Ghanaian Times. 18 July 2024.
- ↑ "UHAS honours President Akufo-Addo with a Doctorate for his commitment and support to science education". myjoyonline.com. 29 July 2024.
- ↑ "Akufo-Addo unveils statue of himself at Effia-Nkwanta Hospital". GhanaWeb. 7 November 2024.
- ↑ Agyei Annim, Akwasi (6 November 2024). "Sekondi: Akufo-Addo unveils statue of himself at Effia-Nkwanta Hospital". citinewsroom.com
- ↑ "President @rochkaborepf decorated me with the highest national award of Burkina Faso, the Grand Croix de l'Ordre National". X. 6 May 2017.
- ↑ "President receives France's highest award". Graphic Online. 15 November 2024. Retrieved 19 November 2024.
- ↑ "Guinea-Bissau President honours Akufo-Addo with highest state accolade". Modern Ghana. 16 May 2023. Retrieved 7 September 2024.
- ↑ "Ghanaian President conferred with Order of Excellence" Stabroek News, 12 June 2019.
- ↑ "Nana Akufo-Addo honoured in Cote d'Ivoire", GhanaWeb, 6 May 2017.
- ↑ Adogla-Bessa, Delali (27 May 2017). "Nana Addo decorated with Liberia's highest award". Citi FM Online.
- ↑ "Morocco Stregthens Ties With Ghana", Modern Ghana, 18 February 2017.
- ↑ "Senegal decorates Akufo Addo with national award", ModernGhana, 18 May 2017.
- ↑ "Vučić uručio Orden predsedniku Gane: Dve države se dobro razumeju, potrebno proširenje saradnje - Politika - Dnevni list Danas" (in Serbian). 11 October 2021. Retrieved 11 October 2021.
- ↑ "Akufo-Addo receives Sierra Leone's highest national award". Citi Newsroom. 28 April 2021. Retrieved 7 September 2024.