Alaafin

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Alaafin
position (en) Fassara
Bayanai
Ƙasa Najeriya da Masarautar Oyo
Applies to jurisdiction (en) Fassara Oyo
Wuri
Map
 8°09′27″N 3°36′53″E / 8.1574°N 3.6147°E / 8.1574; 3.6147
Ƴantacciyar ƙasaNajeriya
JihaOyo
Alaafin Oyo & Sir Walter Egerton circa 1910 - Colorized
Kofar kofar fadar Alaafin Oyo mai suna "Oju Abata"

Alaafin, ko kuma mai kula da fada a yaren Yarbawa, shi ne sarautar sarkin daular Oyo ta tsakiya[1] da kuma garin Oyo na yammacin Afirka a yau. Take ko Suna ne, na musamman na Oba (sarkin) na Oyo.[2] Wani lokaci ana fassara kalmar a matsayin “sarki”. Sarkin Oyo ya mulki tsohuwar daular Oyo, wadda ta taso daga jamhuriyar Benin ta yau zuwa Najeriya, wadda ta samo asali daga jihohin Kudu maso Gabas da Yamma zuwa Arewa. Mutanen da ke ƙarƙashinsa ana kiransu Yarabawa kuma suna magana da harshen Yarbanci.

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Alaafin na Oyo a gargajiyance da Tarihin Yarabawa ance ɗaya ne daga cikin jikoki bakwai na Oduduwa waɗanda daga baya suka zama Sarakuna, wanda ya zama ginshikin tubalin wayewar Yarbawa.[1]

Alafin da Oyo Mesi ne suka kafa gwamnatin tsakiya ta Masarautar. Karamar hukumar ta kasance a hannun oba (idan aka yi masa rawani) ko bale (idan bai cancanci sanya rawani ba).[3] Dangantakar da ke tsakanin Alafin da Obas ta fada ce, wato don mulkinsa da kare shi, Obas, Bales da sarakunan jahohin vassal suna bin sa sau da kafa a dokance.[4] A farkon shekarun 1800, duk da haka, rikice-rikice tsakanin Sarkin Oyo (alafin) da sarakunan gado (obas) na manyan jihohin birni, waɗanda suka ƙunshi majalisar zartarwa mai zaman kanta (oyo mesi), sun raunana ikon tsakiya- kamar Masarautar Oyo ta fara rasa iko a kan masarautu da ke lungu da saƙo da ma birane.[5]

An ci gaba da riƙe wannan lakabin bayan rushewar daular Oyo a matsayin taken sarautar ’yan asalin Oyo, Najeriya a hukumance. Alaafin shine shugaban siyasa na kabilar Yarbawa kuma shine sarki ɗaya tilo da ke da ikon da ake bukata kafin ya naɗa sarki mai wakiltar kasar Yarabawa baki ɗaya.[6] Misalan irin wannan naɗin sun haɗa da Aare Ona Kakanfo na kasar Yarbawa da Iyalode na kasar Yarbawa.

Kamar na shekarar 2021 Alaafin (Sarkin) na Oyo shine Oba Lamidi Adeyemi III wanda shine Alaafin na 45,[7] yayi bikin cika shekaru 50 akan karagar mulki.[8] Oba Lamidi Olayiwola Adeyemi III, Iku Baba Yeye, Alaafin (sarkin) Oyo ya kasance Shugaba na din-din-din na Majalisar Obas da Sarakunan Jihar Oyo har zuwa rasuwarsa ranar Juma'a, 22 ga Afrilu 2022.[9] Salon da aka yi amfani da shi ga Alaafins shi ne; Mai Martaba Sarki.[10]

Duba kuma[gyara sashe | gyara masomin]

  • Sarakunan Jihar Yarbawa ta Oyo

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 David D. Laitin (1986). Hegemony and Culture: Politics and Change Among the Yoruba (in Turanci). University of Chicago Press. p. 113. ISBN 9780226467900.
  2. Jr, Everett Jenkins (2015-07-11). Pan-African Chronology II: A Comprehensive Reference to the Black Quest for Freedom in Africa, the Americas, Europe and Asia, 1865-1915 (in Turanci). McFarland. p. 220. ISBN 978-1-4766-0886-0.
  3. Nigerian Forum (in Turanci). Nigerian Institute of International Affairs. 2005. p. 344.
  4. Ezenwaji, Ifeyinwa U. (2002). Traditional Administrative System in Nigeria: A Study of Selected Nigerian Societies (in Turanci). Institute for Development Studies, University of Nigeria, Enugu Campus. p. 154. ISBN 978-978-2409-41-6.
  5. Khapoya, Vincent (2015-07-14). The African Experience (in Turanci). Routledge. p. 90. ISBN 978-1-317-34358-5.
  6. "No comparison between Alaafin, Aare Ona Kakanfo chiefs". Vanguard Newspaper.
  7. Adebayo, Musliudeen (2022-04-24). "45th Alaafin of Oyo, Lamidi Adeyemi has joined his ancestors at Bara - Palace source". Daily Post Nigeria (in Turanci). Retrieved 2023-07-06.
  8. "Lamidi Olayiwola Adeyemi: 50 Years on – Thisdaylive".
  9. "Alaafin of Oyo, Oba Lamidi Adeyemi, is dead - Premium Times Nigeria". 23 April 2022.
  10. "ALAAFIN OF OYO – This is the website for the Alaafin of Oyo" (in Turanci). Retrieved 2023-03-04. Welcome to the website of His Imperial Majesty, The Alaafin of Oyo, The Head and Paramount Ruler of the Yorubas.

Hanyoyin haɗi na waje[gyara sashe | gyara masomin]