Masarautu masu tsaro Iran

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.

Masarautu masu tsaro Iran (Farisawa: ممالک محروسهٔ ایران Mamâlek-e Mahruse-ye Irân) A takaice dai ana kiransa da Masarautun Iran (Farisawa: ممالک ایران Mamâlek-e Irân) haka kuma Masarautu masu kariya (Farisawa: ممالک محروسه Mamâlek-e Mahruse) Sunan na kowa kuma a hukumance na Iran tun daga zamanin Safawida har zuwa farkon karni na ashirin.[1][2] Tunanin masarautu masu gadi yana nuna ma'anar yanki da haɗin kai na siyasa a cikin al'ummar da harshen Farisawa, al'adu, sarauta, da Shi'anci suka zama muhimman abubuwa na ci gaban asalin ƙasa[3]

  • Sama hagu: Shahenshah Ismail I Wanda ya assasa Daular Safawiyya, daular Shi'a goma sha biyu wacce ta yi gogayya da manyan kasashen zamaninta, Ana daukar mulkinsa a matsayin farkon tarihin zamani na Iran.
  • Sama dama: Nader Shah shugaban soja ne a Iran sannan kuma ya kafa Daular Afsharid a shekara ta 1736. Ya kasance daya daga cikin manya-manyan da cin nasara a tarihin Gabas.
  • Hagu a ƙasa: Karim Khan Zand, wanda ya kafa jihar Zand a Iran a 1751. Ya ɗauki taken wakilin batutuwa (Vakil ol-Ra'aya) maimakon shah.
  • Dama can kasa: Agha Muhammad Khan Qajar, wanda ya kafa Daular Qajar a shekara ta 1796. Ya sami damar fadada ikonsa a kan dukkanin kasar Iran tare da sake hade ta karkashin kasa daya.

Tunanin ya fara yin tasiri ne a lokacin daular Ilkhanid a ƙarshen karni na 13, lokacin da tasirin yanki, kasuwanci, rubuce-rubucen al'adu, da Shi'anci suka ba da gudummawa ga ƙirƙirar duniyar Farisa ta farko.[4] Safawid annals sun fara amfani da nassoshi game da "Masarautu masu tsaro Iran" akai-akai zuwa ƙarshen mulkin Shah Abbas I a matsayin madadin "Daular Safawiyya Mai Girma". A wannan lokaci, Safawiyah Iran ta samu kwarin gwiwa da tsaro sakamakon korar turawan Portugal, da fatattakar 'yan Uzbek, da kwato yankunan Safawad daga hannun Daular Usmaniyya. Yawancin labaran Turai na Iran a ƙarni na goma sha bakwai sun nuna cewa tana ganin wani sabon zamani na wadata da aka samu ta hanyar faɗaɗa hanyoyin sadarwa na cikin gida da na waje, haɓakar al'ummar birni, ƙaƙƙarfan fahimtar rayuwa, da haɓakar basirar 'yan Shi'a.[5]

Mirza Fazlullah Khavari Shirazi, masanin tarihin kotun Qajar a zamanin Fath Ali Shah,[6] ya rubuta a cikin littafinsa Tarihin Dhul-Qarnayn cewa: daya daga cikin sharuddan halascin mai mulkin kasar shi ne ya zama mai mulkin dukkan masarautun masu tsaro.[7] A siyasance, hasarar lardunan Kaucasia a lokacin yakin Rasha da Farisa ya yi muni matuka saboda ya lalata martabar Qajars a matsayin masu kare masarautun Iran masu gadi.[8]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Amanat 1997, p. 13.
  2. Amanat 2017, p. 443.
  3. Amanat 1997, p. 15.
  4. Amanat 2019, p. 33.
  5. Amanat 2017, p. 103.
  6. Ashraf 2021, p. 84.
  7. Ashraf 2021, p. 93
  8. Amanat 2017, p. 212.