Dosunmu

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Dosunmu
Oba na Lagos

Rayuwa
Haihuwa Lagos, 1823
Mutuwa Lagos, 1885
Makwanci Lagos
Iga Idunganran
Ƴan uwa
Mahaifi Akintoye
Yara
Sana'a

Dosunmu (c. 1823 – 1885), wanda ake kira a cikin takardun Birtaniya Docemo, ya yi sarauta a matsayin Oba na Legas daga shekarar 1853, lokacin da ya gaji mahaifinsa Oba Akitoye,[1] har zuwa rasuwarsa a shekarar 1885.[2] An tilasta masa ya gudu zuwa Birtaniya a karkashin barazana ta karfi a watan Agustan 1861.

Shiga[gyara sashe | gyara masomin]

Sarautar Dosunmu ta karya al’ada ta yadda karamin ofishin jakadancin Birtaniya a Legas Benjamin Campbell ya nada shi Oba bayan shigar Birtaniya a cikin harkokin Legas bayan Rage Legas a watan Disamba 1851. Campbell ya sami labarin mutuwar Oba Akitoye a ranar 2 ga watan Satumba 1853 daga wakilin CMS CC Gollmer amma ya hana wannan bayanin daga manyan hakimai, maimakon ya tambaye su wanene ya kamata ya zama magajin Akitoye. A tare, sarakunan sun amince cewa Dosunmu shine wanda ya cancanta, sannan Campbell ya bayyana musu labarin rasuwar Akitoye. Daga nan ne Campbell ya sanar da Dosunmu game da hawan sa zuwa Obaship sannan aka yi ta gaggawar shiga fadar. Washegari, an amince da Dosunmu a matsayin Oba na Legas a hukumance kuma ya karɓi gaisuwar bindiga 21 daga rundunar sojojin ruwa.[3]

Hamayya da Kosoko[gyara sashe | gyara masomin]

Dosunmu ya gaji matsalar "Kosoko" daga mahaifinsa (Akitoye) ta yadda Kosoko ya kafa sansani mai zaman kansa a Epe tare da mayaka kimanin 400 (ciki har da Oshodi Tapa) kuma daga nan ne ya hargitsa Legas da hare-hare da dama da suka zo kusa da Akitoye. Yayin da Kosoko a karshe ya sanya hannu kan yarjejeniyar Epe a ranar 28 ga watan Satumba 1854 tare da Consul Benjamin Campbell, inda ya amince da kada ya yi wani da'awa ga Legas ko kuma ya kawo barazana ga kasuwanci a Legas. Yarjejeniyar ta kasance nasara ta dabara ga Kosoko wanda ya sa Birtaniya ta amince da jiharsa a Epe. A babban hoto, sarautar Legas ta kasance ba ta isa ba tare da kafuwar zuriyar Akitoye da Dosunmu.

Rikicin Kosoko-Akitoye/Dosunmu ya mamaye fagen tattalin arziki. Magoya bayan Oba Dosunmu ba su cika gamsuwa da kasancewar Birtaniyya a Legas ba bayan sun haɗe a shekarar 1861 yayin da abokan Kosoko suka yi amfani da dangantakar. Bugu da ƙari kuma, bisa ga yarjejeniyar da aka cimma a shekarar 1854, Dosunmu ya yi watsi da haƙƙin ciniki don ayyukan al’ada, wanda daga baya aka tilasta masa yin murabus bisa ga yarjejeniyar 1861 na fansho na £ 1,000 a kowace shekara.[4] Saboda haka, dukiyar Oba ta ragu yayin da Kosoko da abokansa, a karkashin irin wannan takunkumin kasuwanci, suka bunkasa.

Sansanin Kosoko ya ƙunshi maza irin su Oshodi Tapa da Taiwo Olowo waɗanda suka shiga kasuwanci cikin ƙwazo da kamfanonin Turai. Shugaban bangaren tattalin arzikin Dosunmu shi ne Cif Apena Ajasa wanda ya yi taho-mu-gama da Taiwo Olowo. Lokacin da Kosoko ya mutu gwamnatin mulkin mallaka ta kiyasta cewa bangaren tattalin arzikinsa ne ya fi karfi da mabiya akalla 20,000.[5]

A shekarar 1861 ne aka mayar da Legas zuwa Biritaniya a karkashin barazana mai karfi[gyara sashe | gyara masomin]

Bayan barazanar da Kosoko da Faransawa suka yi a Wydah, Lord Palmerston (Firayim Ministan Burtaniya) ya yanke shawara wanda ya lura da "al'amarin bata lokaci wajen daukar wani tsari na kariya na Legas".[6] William McCoskry, Mukaddashin Consul a Legas tare da Kwamanda Bedingfield ya kira taro da Oba Dosunmu a ranar 30 ga watan Yuli 1861 a cikin jirgin HMS Prometheus inda aka bayyana manufar Biritaniya da kuma amsa sharuddan da aka bukaci a watan Agusta 1861. Dosunmu ya ki amincewa da sharuddan yarjejeniyar amma a karkashin barazanar tada zaune tsaye a Legas da Kwamanda Bedingfield, Dosunmu ya yi, ya rattaba hannu kan yarjejeniyar tsagaita bude wuta a Legas.[7]

Rikici da Gwamna Glover[gyara sashe | gyara masomin]

Wasu kamfanonin Faransa da suka yi asarar rangwamen kasuwancinsu, sun kai wa Dosunmu, rashin jin dadinsu da kasancewar Birtaniya a Legas, inda suka yi masa alkawarin taimaka masa kan yin tawaye ga Gwamna John Hawley Glover. Glover ya yi watsi da yunkurin, ya ci tarar Dosunmu fam 50, sannan ya dakatar da alawus dinsa na tsawon watanni 4.[8] Dosunmu bai ji dadi ba, sai ya ji Glover ya yi amfani da Kosoko wajen tofa albarkacin bakinsa. Matsayin Dosunmu ya dace saboda Glover yana da kusanci sosai da abokan Kosoko kamar Oshodi Tapa wanda Glover ya tuntube shi kafin ya ci gaba da ayyukan jama'a[9] da Taiwo Olowo wanda Glover ya karfafa gwiwar kasuwanci da kamfanin Messrs GL Gaiser.[10]

Mutuwa da gado[gyara sashe | gyara masomin]

Dosunmu ya rasu a shekarar 1885 kuma dansa Oba Oyekan na daya ya gaje shi.[2]

Wani fitaccen zuriyarsa shine Oloye Abiola Dosunmu, da Erelu Kuti na Legas.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Akyeampong, Emmanuel Kwaku; Gates, Henry Louis (2012). Dictionary of African Biography. 6. OUP USA. p. 148. ISBN 9780195382075. Retrieved 26 November 2016.
  2. 2.0 2.1 Cole, Patrick (17 April 1975). Modern and Traditional Elites in the Politics of Lagos. Cambridge University Press, 1975. p. 170. ISBN 9780521204392.
  3. Smith, Robert (January 1979). The Lagos Consulate, 1851-1861. University of California Press, 1979. p. 55. ISBN 9780520037465.
  4. Mann, Kristin (26 September 2007). Slavery and the Birth of an African City: Lagos, 1760--1900. Indiana University Press, 2007. p. 141. ISBN 9780253117083.
  5. Cole, Patrick (17 April 1975). Modern and Traditional Elites in the Politics of Lagos. Cambridge University Press, 1975. p. 28. ISBN 9780521204392.
  6. Smith, Robert (January 1979). The Lagos Consulate 1851-1861. University of California Press, 1979. p. 121. ISBN 9780520037465.
  7. Elebute, Adeyemo (2013). The Life of James Pinson Labulo Davies: A Colossus of Victorian Lagos. Kachifo Limited/Prestige. pp. 143–145. ISBN 9789785205763.
  8. Cole, Patrick (17 April 1975). Modern and Traditional Elites in the Politics of Lagos. Cambridge University Press, 1975. pp. 27–28. ISBN 9780521204392.
  9. Barnes, Sandra T. (1986). Patrons and Power: Creating a Political Community in Metropolitan Lagos. Manchester University Press, 1986. p. 34. ISBN 9780719019449.
  10. Cole, Patrick (17 April 1975). Modern and Traditional Elites in the Politics of Lagos. Cambridge University Press, 1975. pp. 30–31. ISBN 9780521204392.