Lagos (jiha)
![]() | |||||
---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||
| |||||
Suna saboda | Lagos | ||||
Wuri | |||||
| |||||
Ƴantacciyar ƙasa | Najeriya | ||||
Babban birni | Ikeja | ||||
Yawan mutane | |||||
Faɗi | 11,000,598 (2016) | ||||
• Yawan mutane | 3,075.37 mazaunan/km² | ||||
Harshen gwamnati | Turanci | ||||
Labarin ƙasa | |||||
Yawan fili | 3,577 km² | ||||
Wuri a ina ko kusa da wace teku | Tekun Guinea da Lagos Lagoon | ||||
Sun raba iyaka da | |||||
Bayanan tarihi | |||||
Mabiyi |
Western Region (en) ![]() | ||||
Ƙirƙira | 27 Mayu 1967 | ||||
Tsarin Siyasa | |||||
Majalisar zartarwa | Majalisar Zartaswa ta Jihar Legas | ||||
Gangar majalisa | Lagos State House of Assembly | ||||
• Gwamnan Legas | Babajide Sanwo-Olu (29 Mayu 2019) | ||||
Bayanan Tuntuɓa | |||||
Kasancewa a yanki na lokaci | |||||
Lamba ta ISO 3166-2 | NG-LA | ||||
Wasu abun | |||||
| |||||
Yanar gizo | lagosstate.gov.ng |


Jihar Lagos jiha ce da ke Kudu maso Yammacin Najeriya. Acikin duka jihohin Najeriya, itace jiha mai mafi yawan jama'a kuma itace mafi ƙanƙanta ta fuskar girma. Ta haɗa iyaka da daga kudu da Bight of Benin, daga yamma kuwa da iyaka na kasa da kasa da Jimhurriyar Benin, Jihar Legas ta haɗa iyaka da Jihar Osun daga gabas da kuma yamma wanda hakan ya sanya ta zamo jiha kaɗai da ta haɗa iyaka da wata jiha daga ɓangarori guda biyu. Ta samo sunanta daga babban birnin ta na Legas, wanda itace birni mafi girma ta fuskar yawan jama'a a Afirka. Jihar ta samo asali ne daga Jihar Yammacin Najeriya kuma tsohuwar Babban Birnin Najeriya a ranar 27 ga watan Mayun 1967.
Ta fuskar yanayin ƙasa, Jihar mamaye take da ruwaye waɗanda suka mamaye aƙalla kaso uku cikin huɗu na faɗin jihar wanda suka haɗa suka haɗa da ta kuna, creek da kuma koguna. Mafi girmansu sune tafkin lagoon dake Legas da kuma Lekki a yankin cikin garin inda ruwa daga kogin Osun da na Ogun ke kwararar a cikinsu. Ƙoramu da tafkuna da dama na kwarara a cikin garin kuma suna cikin muhimman hanyoyin sufuri na mutane da kaya a jihar. Akan ƙasa kuwa, akwai Ƙauyuka da dama a yankunan ƙarin jihar waɗanda ke da dabbobi da suka fara Ƙwarewa kaman birrai nau'in Mona, tree pangolin, angulu da sauran tsirarun nau'ikan giwayen Afirka a dazukan. Acikin ruwa kuwa akwai dabbobi iri-iri waɗanda suka haɗa da dabbar African manatee da kadoji.
Ƙabilu da dama ne ke zaune a Jihar Legas na tsawon shekaru tare da Ƙabilar Yarbawa a matsayin asalin mazauna garin waɗanda ke zaune a ko ina a faɗin jihar tare da mutanen Ewe da Mutanen Ogu daga can ƙuryar yammacin jihar. A dalilin hijira da ya wanzu tun a karni na 19, mutane iri iri 'yan asalin Najeriya da ƙasa hen kewaye ke zaune a yankin kamar Mutanen Edo, Fulani, Hausawa, Igbo, Mutanen Ijaw, Mutanen Ibibio da Nufawa da dai sauransu. Har wayau akwai ƙabilu daga ƙasashen wajen Najeriya ta yau wnda suka haɗa da Saro (Mutanen Ƙasar Sierra Leone) da kuma Amaro (Mutanen Brazil) da ke zaune a Najeriya waɗanda iyalai ne na bayi da suka dawo Afirka a ƙarni na 1800. Tare da sauran 'Yan gudun hijira na kwanannan daga yankunan Ƙasashen Sin, Ghana, Indiya, Togo da kuma Birtaniya waɗanda ke taka muhimmin rawa a ɓangaren bunƙasar yawan mutanen jihar. Ta fuskar addinai kuwa, Jihar ta rarrabu tsakanin kaso 55% a matsayin kiristoci, musulmai kuma Kusan kimanin kaso 40%, da kuma kaso 5% waɗanda ke bin a Dinan gargajiya ko wani hakan.
Tana da yawan fili kimani na kilomita araba’in3,577 da yawan jama’a miliyan sha bakwai da dubu ɗari biyar da hamsin da biyu da ɗari tara da arba'in (jimillar 2012). Babban birnin tarayyar jahar ita ce Legas. Babajide Sanwo-Olu, shi ne gwamnan jihar tun zaɓen shekara ta 2015 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne Oluranti Adebule. Dattijai a jihar sun haɗa da: Bola Tinubu, Oluremi Tinubu, Solomon Olamilekan Adeola da Gbenga Bareehu Ashafa.

Ƙananan Hukumomi[gyara sashe | gyara masomin]

Jihar Lagos ta rabu gida Biyar (5) wurin rabe-raben ayyuka, waɗanda suka ƙara rabuwa zuwa ƙananan Hukumomi ashirin (20). Sune:[1]
Sunan Karamar hukuma | Fadin kasa (km2) | Kidayar Jama'a ta 2006 |
Cibiyar Karamar hukuma | Lambar Aika Sako |
---|---|---|---|---|
Agege | 11 | 459,939 | Agege | 100 |
Alimosho | 185 | 1,277,714 | Ikotun | 100 |
Ifako-Ijaye | 27 | 427,878 | Ifako | 100 |
Ikeja | 46 | 313,196 | Ikeja | 100 |
Kosofe | 81 | 665,393 | Kosofe | 100 |
Mushin | 17 | 633,009 | Mushin | 100 |
Oshodi-Isolo | 45 | 621,509 | Oshodi/Isolo | 100 |
Shomolu | 12 | 402,673 | Shomolu | 101 |
Ikeja Division | 424 | 4,801,311 | ||
Apapa | 27 | 217,362 | Apapa | 101 |
Eti-Osa | 192 | 287,785 | Ikoyi | 101 |
Lagos Island | 9 | 209,437 | Lagos Island | 101 |
Lagos Mainland | 19 | 317,720 | Lagos Mainland | 101 |
Surulere | 23 | 503,975 | Surulere | 101 |
Lagos Division | 270 | 1,542,279 | ||
Ajeromi-Ifelodun | 12 | 684,105 | Ajeromi/Ifelodun | 102 |
Amuwo-Odofin | 135 | 318,166 | Festac Town | 102 |
Ojo | 158 | 598,071 | Ojo | 102 |
Badagry | 441 | 241,093 | Badagry | 103 |
Badagry Division | 746 | 1,841,435 | ||
Ikorodu | 394 | 535,619 | Ikorodu | 104 |
Ikorodu Division | 394 | 535,619 | ||
Ibeju-Lekki | 455 | 117,481 | Akodo | 105 |
Epe | 1,185 | 181,409 | Epe | 106 |
Epe Division | 1,640 | 298,890 | ||
Total | 3,474 | 9,019,534 | Ikeja |
Sha shidan (16) farko na sunayen dake sama, sun ƙunshi wurare ne daga cikin garin birnin Lagos. Sauran Ƙananan hukumomi huɗun (4) kuma, wato (Badagry, Ikorodu, Ibeju-Lekki ds Epe) suna daga Jihar ne, amma ba daga cikin garin Birnin Lagos ba.
A shekara ta 2003, yawancin Ƙananan hukumomi ashirin (20) dake nan a yanzu, an rarraba su domin harkokin gudanar da aiki zuwa Local Council Development Areas. Waɗanda sune a yanzu suka kai adadi 56, sune: Agbado/Oke-Odo, Agboyi/Ketu, Agege, Ajeromi, Alimosho, Apapa, Apapa-Iganmu, Ayobo/Ipaja, Badagry West, Badagry, Bariga, Coker Aguda, Egbe Idimu, Ejigbo, Epe, Eredo, Eti Osa East, Eti Osa West, Iba, Isolo, Imota, Ikoyi, Ibeju, Ifako-Ijaiye, Ifelodun, Igando/Ikotun, Igbogbo/Bayeku, Ijede, Ikeja, Ikorodu North, Ikorodu West, Ikosi Ejinrin, Ikorodu, Ikorodu West, Iru/Victoria Island, Itire Ikate, Kosofe, Lagos Island West, Lagos Island East, Lagos Mainland, Lekki, Mosan/Okunola, Mushin, Odi Olowo/Ojuwoye, Ojo, Ojodu, Ojokoro, Olorunda, Onigbongbo, Oriade, Orile Agege, Oshodi, Oto-Awori, Shomolu, Surulere and Yaba.[2]
Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]
- ↑ "Lagos State - Population". Archived from the original on 2011-06-15. Retrieved 2018-12-18.
- ↑ "Local Government Areas". Archived from the original on 2010-03-24. Retrieved 2010-03-20.
Jihohin Najeriya |
Babban birnin tarayyar (Abuja) | Abiya | Adamawa | Akwa Ibom | Anambra | Bauchi | Bayelsa | Benue | Borno | Cross River | Delta | Ebonyi | Edo | Ekiti | Enugu | Gombe | Imo | Jigawa Kaduna | Kano | Katsina | Kebbi | Kogi | Kwara | Lagos | Nasarawa | Neja | Ogun | Ondo | Osun | Oyo | Plateau | Rivers | Sokoto | Taraba | Yobe | Zamfara |