Halilu Akilu

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Halilu Akilu
Chief of Defence Intelligence (en) Fassara

ga Janairu, 1990 - Satumba 1990
Director General of the National Intelligence Agency of Nigeria (en) Fassara

1990 - 1993
Chief of Defence Intelligence (en) Fassara

ga Augusta, 1985 - ga Yuli, 1986
Rayuwa
Haihuwa Madobi, 2 Nuwamba, 1947 (76 shekaru)
Harshen uwa Hausa
Karatu
Makaranta Jami'ar Tsaron Nijeriya
Harsuna Turanci
Hausa
Sana'a
Sana'a soja
Digiri Janar

Janar Halliru Akilu (an haife shi a ranar 2 ga watan nuwamba, shekarar alif 1947) wani janar ne na Najeriya wanda ya kasance Darakta na Leken Asiri na Kasa da kuma Daraktan Leken Asiri na Soja a lokuta daban-daban a cikin shekarun 1990. [1]

Rayuwar farko[gyara sashe | gyara masomin]

An haifi Akilu kuma ya yi karatu a jihar Kano

Aikin soja[gyara sashe | gyara masomin]

An nada Akilu a shekarar 1967 bayan ya halarci Makarantar Kwalejin Tsaro ta Najeriya. Daga baya ya halarci Kwalejin Kananan Makarantu, Warminister (1973), Command and Staff College a Pakistan (1979), Kings College London (1983), da kuma National Institute for Policy and Strategic Studies a Kuru (1989). A shekarar 1969, ya yi yaki a lokacin yakin basasar Najeriya a matsayin kwamandan kamfani kuma ya samu rauni. Daga baya kuma ya zama, kwamandan bataliyan sojoji ta 146 wadanda suka dakile tarzomar addini ta Maitatsine .[2]

Hankalin soja[gyara sashe | gyara masomin]

Daga baya Akilu ya shiga Daraktan Leken Asiri na Soja. A matsayin sa na Laftanar kanar, ya shiga cikin matakan tunaninta na juyin mulkin soja na shekarar 1983 wanda ya kifar da Jamhuriyyar Nijeriya ta Biyu kuma ya hau karagar mulkin Janar Muhammadu Buhari . [3] Ya maye gurbin Janar Aliyu Gusau a matsayin Daraktan Leken Asiri na Soja; kuma sun taka muhimmiyar rawa a juyin mulkin soja na shekarar 1985, wanda ya kifar da gwamnatin Muhammadu Buhari . [4] Bayan juyin mulkin, Janar Babangida (shugaban hafsan hafsoshin soja na wancan lokacin) yayi amfani da kusancinsa da Akilu da sauran wadanda suka kammala karatun NDA's Regular Course 3 (Babangida ya kasance malamin NDA a farkon shekarun 70s).[5]

An sanya Akilu cikin dabaru a cikin DMI a matsayin mai auna nauyi ga Ambasada Mohammed Lawal Rafindadi, abokin Janar Muhammadu Buhari a tsarin tsaron kasa.[6][7] Matsayin Akilu a cikin Daraktan Leken Asiri na Soja ya kasance a matsayin yaudarar bayanan sirri ga Kungiyar Tsaro ta Kasa. Akilu ya taka muhimmiyar rawa a matsayin (Daraktan Leken Asiri na Soja) a juyin mulkin soja na shekarar 1985 wanda ya kori shugaban mulkin soja Janar Muhammadu Buhari kuma ya kawo ga Janar Ibrahim Babangida. Akilu da Babangida suna da kyakkyawar dangantaka ta yadda matar Akilu da Maryam Babangida suka kasance ‘yan'uwan juna ne.

Mulkin soja[gyara sashe | gyara masomin]

Akilu ya kasance mamba a Majalisar Sarakunan Mulkin Soja daga shekarar 1989 zuwa shekarar 1993. Akilu ya yi aiki tare da Janar Aliyu Gusau wajen sake tsara ayyukan tsaro da na leken asiri, domin karfafa ikon mulkin soja. Kungiyar tsaro ta kasa ta kasu kashi uku: Hukumar Tsaron Jiha (SSS), Hukumar Leken Asiri ta Kasa (NIA); da Hukumar Leken Asiri ta Tsaro (DIA) inda ya yi aiki har sau biyu daga watan Agusta 1985 zuwa watan Yuli shekarar 1986 da watan Janairun shekarar 1990 zuwa watan Satumba shekarar 1990.

An yi amannar cewa Akilu ya taka rawa mai cike da rudani a kisan Dele Giwa. An zarge shi da yin magana da matar Dele Giwa kuma sun karɓi adireshin gidansa. Daga baya Giwa ya karɓi wani kundi daga wurin mutane biyu wanda aka rubuta - "Daga ofishin C-in-C" kuma aka sanya masa alamar "sirri da sirri" - buɗe buhun ɗin, fashewar abubuwa kuma daga baya aka kashe Dele Giwa, ana gudanar da bincike cikin kisan amma har yanzu ba a warware kisan ba. An kuma kai karar Kotun Koli ta Najeriya da taken Kanar Halilu Akilu vs. Cif Gani Fawehinmi.

A shekarar 1993, sakamakon duk da cewa Hukumar Zabe ta Kasa ba ta bayyana shi a hukumance ba - ya nuna mutanen biyu na Moshood Abiola da Babagana Kingibe na 'Social Democratic Party (SDP)' sun kayar da Bashir Tofa da Slyvester Ugoh na 'National Republican Convention (NRC)' da sama da kuri'u miliyan 2.3. a zaben shugaban kasa na 12 ga watan Yuni. Daga baya shugaban mulkin soja Janar Babangida ya soke zaben. Soke zaben ya haifar da zanga-zanga da yawaitar rikice-rikicen siyasa a yankin da Abiola yake wato yankin Kudu maso Yammacin Najeriya . An ce Abiola ya kira Akilu, yana rokonsa ya soke soke zaben. Daga baya Babangida ya yarda cewa an soke zaben ne saboda barazanar tsaron kasa, wanda bai fayyace ba. A watan Agusta na shekarar 1993, Babangida ya yi murabus ya kafa gwamnatin rikon kwarya ta kasa karkashin jagorancin Ernest Shonekan .

Daga baya aiki[gyara sashe | gyara masomin]

Bayan juyin mulkin soja a 1993, Janar Sani Abacha ya yi ritaya daga aiki. A shekarar 2003, a rahoton Oputa Panel ya kammala: “Janar Halilu Akilu da Kanar AK Togun suna da alhakin mutuwar ba zata da Dele Giwa ta hanyar wasika ta bam. Muna ba da shawarar a sake bude wannan shari’ar don ci gaba da bincike don amfanin jama’a ”

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Admin (2016-09-22). "AKILU, Brig Haliru (rtd.)". Biographical Legacy and Research Foundation (in Turanci). Retrieved 2020-03-29.
  2. Adigun, Michael. "AKILU, Brigadier Haliru (rtd.)". Notable Nigerians. Archived from the original on 11 September 2016. Retrieved 2 August 2015.
  3. Siollun, Max. Siollun, Max. Soldiers of Fortune. Nigerian Politics from Buhari to Babangida 1983-1993. Cassava Republic Press, 2013. p. 8. ISBN 9789785023824.
  4. Akilu, Halilu (30 July 2016). "My Experience Working with Buhari & IBB". Saturday Telegraph (in Turanci). Retrieved 2020-03-29.
  5. Admin (2016-09-22). "AKILU, Brig Haliru (rtd.)". Biographical Legacy and Research Foundation (in Turanci). Retrieved 2020-07-02.
  6. Omoigui, Nowa. "Nigeria: The Palace Coup Of August 27, 1985 Part I". Urhobo Historical Society. Archived from the original on 8 June 2021. Retrieved 2 August 2015.
  7. Balogun, M.J. The Route to Power in Nigeria: A Dynamic Engagement Option for Current and Aspiring Leaders. Palgrave Macmillan, Sep 29, 2009. p. 185. ISBN 9780230100848.