Gwamna Awan
| Rayuwa | |
|---|---|
| Haihuwa | 1915 |
| Mutuwa | 1 Oktoba 2008 |
| Sana'a | |
Gwamna Danladi Awan (an haife shi a shekara ta Alif Dari Tara da goma Sha biyar (1915), Ya rasu a ranar Daya (1) ga watan Oktoba shekara ta dubu biyu da takwas (2008), Shi ne sarki na Gworok (Kagoro) Chiefdom, wata kasar gargajiya ta Najeriya kuma ana jin cewa shine sarki mafi dadewa a Najeriya kuma mafi tsufa a Afirka, ya yi sarauta tsawon shekaru sittin da uku (63 )Daga shekara ta Alif Dari Tara da arba'i da biyar(1945 ),Zuwa shekara ta dubu biyu da takwas( 2008). Har ila yau, sunan, Chief of Kagoro ya san shi .
Rayuwa da ilimi
[gyara sashe | gyara masomin]An haifi Gwamna Awan a Ucyio (Fadan Kagoro) a cikin shekara ta Alif Dari Tara da goma Sha biyar (1915). Tun da farko, kakarsa, sarki na hudu na Gworok, Biya Kaka ya karbe mahaifinsa, Awan. Aikin karatunsa ya fara ne a shekara ta Alif Dari Tara da Ashirin da Takwas ( 1928), Inda har zuwa shekara ta Alif Dari Tara da Talatin da biyu( 1932), Ya halarci karatun maraice, kafin ya zarce zuwa Cibiyar Elementary Teachers Center, Toro (yanzu a jihar Bauchi ) tsakanin shekara ta Alif Dari Tara da Talatin da uku(1933), Zuwa shekara ta Alif Dari Tara da Talatin da biyar (1935).
Ayyuka
[gyara sashe | gyara masomin]Da zaran shirin ya kammala a Toro, Awan ya dawo gida don fara koyarwa a makarantar firamare ta Sudan Interior Mission (SIM), Gworok (Kagoro) daga shekara ta Alif Dari da Talatin da shida (1936). Daga baya aka sauya shi zuwa makarantar firamare ta cikin gida ta Sudan (Mission), Fantswam (Kafanchan) a shekara ta Alif Dari Tara da Talatin da Takwas ( 1938). A yayin rayuwar sa ta farko, ya haɗu inda ya haɗu da koyarwa da aikin bishara, kamar yadda mishan mishan suka yi . Bayan kimanin shekara guda a cikin Alif Dari Tara da Talatin da Tara ( 1939),Ya dawo ya koyar a Cibiyar Koyarwar Elementary Teachers a Gworok.
Lokacin da kawu, Biya Kaka, Cif na Kagoro na lokacin ya buƙace shi ya shiga kungiyar 'Yan Asalin Gworok (Kagoro), ya kasance kuma an ba shi Mataimakin Magatakarda a shekara ta 1940. Ya kasance mai bayar da gudummawa wajen aiwatar da ayyukan ci gaba da yawa na gina fadar zamani (ta yanzu) a shekara ta 1943, da kuma famfunan tuka-tuka na hannu a gaban fadar don mutane su sami ruwa mai tsafta. Ya kuma inganta kan tsarin karbar haraji da inganta ilimin 'yan kasa na sarki.
Sarauta
[gyara sashe | gyara masomin]Bayan rasuwar Cif Biya Kaka a watan Agusta shekara ta 1944, an sami jinkiri wajen nadin magaji saboda takaddama kan wanda ya kamata ya zama sarki na gaba. Akwai 'yan takara biyu takara da wuri: wani ko mabiya addinan gargajiya da kuma wani Kirista a cikin mutum na Gwamna Awan wanda ya samu karfi goyon baya daga Sudan Interior Mission (SIM) wanda matsa Birtaniya mulkin mallaka hukumomi don zaɓar musu takara don ci Kaka. A karshen, an nada Awan a matsayin mai rikon mukamin, sannan daga baya aka nada shi a matsayin sarki na farko na Kirista a duk yankin kudancin Lardin Zariya da Sarkin Kagoro na 5 na GD Pitcairn, Turawan mulkin mallaka na Burtaniya na Lardin Zariya. Afrilu 11, 1945.
Kalubale
[gyara sashe | gyara masomin]Hawan Awan ya kasance ne ga mishan mishan babbar nasara don yaɗa Kiristanci a yankin. Tuni, sun mai da garin Gworok a matsayin hedkwatarsu a yankin kudancin lardin Zariya. Koyaya, ganin hawansa a matsayin barazana ga sarakunan masarautar Zariya wadanda suka hango wani hadari ga maslahar su a yankin Atyap da makwabta saboda ci gaba da wayewar kai ta hanyar ilimi; Ayyukan mishan na Kirista ta SIM da membobinta; kuma mafi barazanar, halin sabon shugaban kirista mai ilimin yamma yana taimakon Atyap akansu.
A watan Mayu na shekara ta 1946, akwai wata tawaye da kungiyar Atyap ta yi a gundumar Zangon Katab, arewa da Chiefdom na Gworok mai zaman kanta, wadanda ke son rabuwarsu da masarautar Zariya da kuma kirkirar wata Atyap Chiefdom da Awan wanda Sarkin Zariya ya zargi, kamar yadda colonialan mulkin mallaka na Biritaniya, GD Pitcairn ya ba da rahoto game da ƙaruwar rikicin.
A cikin rahoton, Pitcairn ya rubuta cewa:
A wata ziyarar da Pitcairn ya kai wa Gworok (Kagoro) inda ya hadu da Awan don tabbatar da zargin na Sarkin, ya kare da gargadin Awan da ya guji irin wadannan ayyukan.
Mutuwa
[gyara sashe | gyara masomin]Gwamna Awan ya kasance masarautar gargajiya mafi dadewa a Arewa da Tsakiyar Tsakiya da kuma dukkan Najeriya da Afirka har zuwa lokacin rasuwarsa da sanyin safiyar Laraba Daya ( 1),Ga Oktoba, shekara Ta dubu biyu da Takwas(2008),Yana da shekara Casa'i da uku (93) A ECWA Asibitin Evangelical, Jos, bayan fama da rashin lafiya.
Daga cikin sauran sarakunan tsohuwar yankin Arewa na Mulkin Mallaka Najeriya, kamar Attah na Igala, Aliyu Obaje (shekaru hamsin da uku ( 53), Sarkin Musulmi, Abubakar na Uku (shekarau Hamsin (50),Sarkin Kano, Ado Bayero (shekaru Hamsin da Daya (51), Sarkin Daura, Muhammadu Bashar (shekara 41); Lamido na Adamawa, Aliyu Mustapha (shekaru Hamsin da Bakwai(57),Sarkin Katagum, Muhammadu Kabir (shekaru Talatin da Bakwai (37),Sarkin Lafia, Mustafa Agwai (shekaru Arba'i da uku(43),Sarkin Daura, Abdurrahman (shekara ta Alif Dari Tara da goma Sha Daya (1911)- zuwa shekara ta Alif Dari Tara da sittin da shida (1966),Awan yana da mafi dadewar mulkin shekaru sittin da uku (63).