Masarautar Dikwa

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Masarautar Dikwa
masarautar gargajiya a Najeriya
Bayanai
Ƙasa Najeriya
Wuri
Map
 12°01′26″N 13°54′59″E / 12.0239°N 13.9164°E / 12.0239; 13.9164
Ƴantacciyar ƙasaNajeriya
JihaJihar Borno

Masarautar Dikwa dai na ɗaya daga cikin jahohin da suka gaji tsohuwar daular Bornu, jiha ce ta gargajiya a jihar Bornon Najeriya. An kafa ta ne a shekara ta 1901 a farkon lokacin mulkin mallaka bayan da aka raba daular Bornu tsakanin turawan Ingila, Faransa da Jamus.

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Tsohuwar Daular Bornu, ta ruguje ne a shekarar 1893 a lokacin da Shuwa Arab Rabeh Zubayr bn Fadl Allah ya karɓe mulki ya mayar da babban birnin kasar zuwa Dikwa.[1] Bayan Faransawa, sannan suka faɗaɗa a yammacin Afirka, suka ci Rabih da yaƙi, suka kashe shi, suka dora Shehu Sanda Kura, dan tsohuwar daular Bornu, a matsayin Shehun Borno na farko a Dikwa a shekarar 1900. A 1901 suka maye gurbinsa da ɗan uwansa Umar Abubakar Garbai, kakan Sarakunan Borno na yanzu. Bisa yarjejeniyar da aka yi tsakanin Faransawa, Jamusawa da Birtaniya, an raba tsohuwar Bornu, Dikwa ya zama wani yanki na mulkin mallaka na Kamaru. Bature ya gayyaci Umar Abubakar Garbai ya zama sarkin yankin Ingila, sannan ya koma Monguno a shekarar 1902 da farko ya koma Maiduguri.[2]

Jamusawa sun ɗora ɗan uwan Abubakar, Shehu Sanda Mandara, a madadinsa a Dikwa. Bayan rasuwarsa a shekarar 1917 Shehu Sanda Kyarimi ya gaje shi.[2] An mayar da Dikwa zuwa Birtaniya a shekarar 1918 bayan da Jamus ta sha kashi a yakin duniya na farko. An naɗa Shehu Masta II Kyarimi a matsayin Shehun Dikwa a shekarar 1937 tare da fadarsa da ke garin Dikwa, amma a shekarar 1942 ya koma Bama fadar gwamnatin mulkin mallaka.[3]

Har ya zuwa kwanan nan, Masarautar Dikwa na ɗaya daga cikin uku a Jihar Borno, sauran kuwa sun haɗa da Masarautar Borno da Masarautar Biu.[4] A watan Maris na shekarar 2010 Gwamnan Jihar Borno Ali Modu Sheriff ya raba tsohuwar Masarautar Dikwa zuwa sabuwar Masarautar Bama da Dikwa. Sabuwar Masarautar Dikwa ta ƙunshi ƙananan hukumomi uku, Ngala, Dikwa da Kala Balge, mai hedikwata a garin Dikwa. Masarautar Bama tana riƙe da ƙaramar hukumar Bama, kuma tana riƙe da tsohuwar fadar masarautar Dikwa a Bama. An naɗa Alhaji Abba Tor Shehu Masta II ɗan Shehu Masta II a matsayin Sarkin sabuwar Masarautar Dikwa.[3] Mai Kyari Elkanemi, Sarkin tsohon Dikwa ya ci gaba da zama sabon Sarkin Bama.[5]

Masu mulki[gyara sashe | gyara masomin]

Sarakunan Masarautar Dikwa, masu taken “Shehu”, su ne:[2][6]

Fara mulki Gama mulki Mai mulki
1901 1902 Umar Abubakar Garbai ibn Ibrahim
1902 1917 Shehu Sanda Mandara
1917 1937 Shehu Sanda Kyarimi
1937 1968 Shehu Masta II Kyarimi (b. 1872 - d. 1968)
Maris 1968 Satumba 1974 Umar IV bn Abi Bakr Garbay (d. 1975).
Satumba 1974 Fabrairu 20, 2009 Masta bn Umar Kiyari Amin (b. 1924 - d. 2009).
4 Maris 2009 Shehu Kyari Ibn Umar Elkanemi (b. 1957).
Maris 2010 Alhaji Abba Tor Shehu Masta II (b. 1946 - d 2021)

Fabrairu 1 Alhaji Abba Jato Umar b. 1968

Kananan Hukumomi a Masarautar Dikwa[gyara sashe | gyara masomin]

Masarautar Dikwa na da ƙananan hukumomi huɗu, da suka haɗa da:

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. "BORNO STATE: Historical Development". Online Nigeria. Retrieved 2010-09-06.
  2. 2.0 2.1 2.2 Isa Umar Gusau and Sharafa Dauda (11 July 2010). "How Germany, Britain and France once shared, ruled Borno - Shehu of Dikwa". Archived from the original on 2010-07-27. Retrieved 2010-09-06.
  3. 3.0 3.1 Isa Umar Gusau (15 March 2010). "Sheriff Appoints Abba Tor As Emir of Dikwa". Daily Trust. Retrieved 2010-09-06.
  4. "BORNO STATE". Online Nigeria Daily News. 2003-01-29. Retrieved 2010-09-20.
  5. Abdulkareem Haruna (28 March 2010). "Kingmakers Crown New Shehu of Dikwa". Daily Independent. Retrieved 2010-09-06.
  6. "Traditional States of Nigeria". WorldStatesmen.org. Retrieved 2010-09-06.
  7. Nigeria (2000). Nigeria: a people united, a future assured. 2, State Surveys (Millennium ed.). Abuja, Nigeria: Federal Ministry of Information. p. 106. ISBN 9780104089.