Afusari

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Afusari
Yankuna masu yawan jama'a
Najeriya
Afizere

Tribal Map of Africa including the Afizere.
Jimlar yawan jama'a
500,000 (2012)[1]
Yankuna masu yawan jama'a
Nigeria
Harsuna
Izere
Addini
African religions, Christianity, Islam
Kabilu masu alaƙa
Irigwe, Atyap, Bajju, Berom, Jukun, and other Platoid peoples of the Middle Belt of Nigeria, Yoruba, Igbo

Mutanen Afizere (Sauran: Afizarek, exonym : Jarawa ) ƙabilu ne da suka mamaye Jos ta Gabas, Jos ta Arewa, wasu yankuna na kananan hukumomin Jos ta Kudu na jihar Filato da wasu ɓangarorin ƙananan hukumomin Toro da Tafawa Balewa na jihar Bauchi, Nijeriya. Mutanen Afizere suna amfani da harshen Izere.[2] Suna kewaye da yarukan Berom daga yamma, yaren Mwaghavul na Mangu daga kudu, mutanen Anaguta daga arewa maso yamma.[3]

Mazauni[gyara sashe | gyara masomin]

Afizere sun taba zama a yankin Chawai da ke kudancin jihar Kaduna kuma bayan lokaci ya wuce kungiyoyin Afizere sunyi kaura zuwa kudancin yankin.[4] Rukuni na farko da suka taso daga Kudancin Kaduna sun sauka a gindin tsaunuka da ake kira Gwash kusa da inda gidan tarihin na Jos yake a yanzu wasu kuma suka zauna a ƙasan tsaunukan Shere a cikin Jos Plateau.[4] Mutanen Afizere daban-daban daga baya sunyi kaura a kudancin kasashen Chawai. A halim yanzu, kuma akwai fiye mutum 500,000 'yan asalin yaren Afizere.[3] Ba da daɗewa ba dangin Afizere suka zauna kudu maso gabashin ƙasashen Chawai. A halin yanzu akwai sama da mutum 500,000 'yan asalin Afizere rarrabe a manyan gundumomin gargajiyar 16 waɗanda suke zaune a yankuna a cikin Jos ta arewa, Jos ta gabas, Mangu, a jihar Filato da Tafawa Balewa da ƙaramar hukumar Toro a jihar Bauchi. Kafin zuwan turawan mulkin mallaka, mutanen Afizere sun kasance suna zaune a tsaunukan da ke kewaye da Filato ta Jos a matsayin hanyar kariya daga hare-haren masu da'awar jihadi a lokacin da kuma bayan Jihadin Fulani. Wasu garuruwan Afizere da ƙauyuka sun haɗa da Dong, Tudun Wada (Gyese), Kabong, Jos Jarawa, Rikkos, Fudawa, Kwanga, Fobur, Angware, Maijuju, Fusa, da Gwafan (Lamingo), Shere, Zandi, da sauransu.

Al'adu[gyara sashe | gyara masomin]

Garuruwan Izere suna da tsarin sarauta gargajiya wanda ke karkashin jagorancin Agwom kuma ya sami goyan bayan shugabannin gundumomi biyar da ke wakiltar iyalai biyar na masarautar Afizere: Fobur, Forsum, Maigemu, Shere da Federe. A cikin ƙasar Afizere, yanki zai iya haɗuwa da ƙauyuka 6 zuwa 12. A tarihi, Agwom kuma babban firist ne na mutane

Rawa ta gargajiya da ake kira Asharuwa ita ce ɗayan al'adun gargajiyar da Afizere suka kiyaye tsawon shekaru. Ƙungiyar rawar asharwa ta wakilci Najeriya a kasashe kamar Amurka, Ingila, Kanada, Jamus, Afirka ta Kudu, Ukraine, da Kenya .

Harshe[gyara sashe | gyara masomin]

Ana kiran yaren mutanen Izere kuma ana magana da shi a cikin yaruka daban-daban guda biyar. Yarukan sune Ibor da ake magana dasu sosai a gundumar Fobur, ana yin Isum a ƙauyukan Forsum, Iganang ana magana da Shere, Ifudere ana magana da Federe da Ikyo. Ana ɗaukar Izere a matsayin wani ɓangare na ƙungiyar yaren Benuwe-Kongo da ta yi fice a Tsakiyar Najeriya .

Addini[gyara sashe | gyara masomin]

Kiristanci da Islama sune manyan addinai guda biyu tsakanin Afizere amma har yanzu wasu Afizere sun zaɓi bin addinan gargajiya. A cikin addinin Afizere na gargajiya, akwai babban allahntaka da ake kira Adakunom ma'ana mahaifin rana wanda ake ɗaukarsa mahalicci da tushen rai da lafiya. Ƙananan allolin da suka kasance suna aiki a matsayin masu sulhu ga Adakunom. Uban rana shine fassarar Adakunom a zahiri amma ana iya fassara shi azaman "uba, rana" ko "rana mai ƙarfi" (rana mai iko duka). Sannan kuma akwai ruhohi ko mayu waɗanda sune tushen alheri da mugunta.

Addinin Kiristanci ya zo ƙasar Afizere ne ta hanyar masu wa'azin Ofishin Cikin Gida waɗanda suka tuba wasu mutanen Afizere waɗanda daga baya suka zama wakilai na watsa addini. Addinin Musulunci ya zo yankin ne bayan jihadi na Fulani lokacin da wani yanki na yankin Afizere ya zo karkashin ikon Sarkin Bauchi


Kara karantawa[gyara sashe | gyara masomin]

  • Appiah, Kwame Anthony da Henry Louis Gates, Jr. Africana, bugu na 1. New York: Littattafan Civicas na Asali,  .

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Appiah, Kwame Anthony; Gates, Henry Louis Jr. (2005). Africana: The Encyclopedia of the African and African American Experience. V (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press. p. 236. ISBN 0195170555.
  2. "Archived copy". Archived from the original on 2016-06-25. Retrieved 2016-05-18.CS1 maint: archived copy as title (link)
  3. 3.0 3.1 Blench, Roger; Kaze, Bitrus (2006). "A Dictionary of the Izere Language of Fubor" (PDF). rogerblench.info.[permanent dead link]
  4. 4.0 4.1 "Archived copy". Archived from the original on 2016-06-25. Retrieved 2016-05-18.CS1 maint: archived copy as title (link)