Ladipo Akinkugbe

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Ladipo Akinkugbe
Rayuwa
Haihuwa Ondo, 17 ga Yuli, 1933
ƙasa Najeriya
Mutuwa 15 Mayu 2020
Karatu
Harsuna Turanci
Yarbanci
Sana'a
Sana'a Malami

Oladipo Olujimi Akinkugbe (1933-2020) wanda aka fi sani da Baba ko Prof shi ne Farfesa na farko a Najeriya a fannin likitanci da magani (medicine) a Jami'ar Ibadan. Ya kware a fannin hauhawar jini da nephrology. Ya kasance tsohon shugaban hukumar shirya jarabawar shiga makarantun gaba da sakandire (JAMB), tsohon mataimakin shugaban jami’ar Ahmadu Bello da ke Zaria kuma mataimakin shugaban gidauniyar na jami’ar Ilorin.[1][2][3]

Rayuwar farko da ilimi[gyara sashe | gyara masomin]

An haifi Ladipo Akinkugbe a ranar 17 ga watan Yuli, 1933 a gidan Akinkugbe a jihar Ondo.[4][5] Ya yi digirinsa na farko a fannin likitanci/magani a Kwalejin Jami'ar Ibadan da Jami'ar Landan a shekarar 1958 kuma ya yi horo a Asibitin Landan da Asibitin Kolejin King da ke Landan.[6][7][4] A cikin shekarar 1960, ya sami Diploma a fannin Magungunan Tropical daga Jami'ar Liverpool. A shekara ta 1961, ya sami Memba na Royal Colleges of Physicians of the United Kingdom diploma kuma ya wuce Kwalejin Balliol a Jami'ar Oxford don yin D.Phil ɗin sa a shekarar 1962,[8] ya karanci angiotensin a hauhawar jini kuma ya sami digiri a shekarar 1964[3] A cikin shekarar 1968, ya sami ƙwararriyar Digiri na Kiwon Lafiya daga Kwalejin King na Landan bisa kasidarsa mai taken “Observations on High Blood Pressure in the West Africa”.[9]

Sana'a[gyara sashe | gyara masomin]

Akinkugbe ya dawo Najeriya a shekarar 1961 kuma ya yi aiki da Asibitin kwararru na Gwamnati, Adeoyo, Ibadan. Ya koma Ingila ya ci gaba da karatunsa sannan ya dawo Najeriya a shekarar 1965.[6] [10] Ya zama Farfesa a fannin likitanci/magani yana da shekaru 35 a shekarar 1968, shugaban tsangayar ilimin likitanci na jami'ar Ibadan a shekarar 1970 kuma shugaban sashen a shekarar 1972[4][11][12] A shekara ta 1975, ya kasance malami mai ziyara. na Medicine a Jami'ar Harvard, Jami'ar Oxford a shekara ta 1981 da Jami'ar Cape Town a shekara ta 1985. A cikin shekarar 1997, ya zama farfesa na farko.[3][4]

Alƙawuran gudanarwa[gyara sashe | gyara masomin]

Ya zama mataimakin shugaban jami'ar Ilorin a shekarar 1975 zuwa 1978. A wannan shekarar ne aka naɗa shi mataimakin shugaban jami’ar Ahmadu Bello ta Zariya na 4.[13] [12] A tsakanin shekarun 2000 zuwa 2003, ya kasance shugaban hukumar shirya jarabawar shiga jami’a ta JAMB (JAMB)[9]

Rayuwa ta sirri[gyara sashe | gyara masomin]

Ladipo Akinkugbe ya auri marigayiya Folasade Akinkugbe (1938-2023) kuma sun samu ’ya’ya biyu masu suna Olumide da Olukayode. Jikoki uku uku masu suna Joyce Popoola, Ebun Bamgboye, Rasheed Balogun da Fatui Arogundade.[9][14]

Kyaututtuka da karramawa[gyara sashe | gyara masomin]

Ladipo Akinkugbe ya karɓi kwamandan oda na Nijar a shekara ta 1979, Officer de I'Ordre National de la Republique de Cote d'Ivoire a shekarar 1981, Searle Distinguished Research Award a shekarar 1989, Nigerian National Order of Merit a shekara ta 1997, Boehringer Ingelheim Award from Kungiyar International Society of Hypertension da Kwamandan Tsarin Mulkin Tarayyar Najeriya ya karɓe shi a shekarar 2004. Haka kuma an karrama shi da D. Sc a Jami'o'i bakwai.[4][15] A cikin shekarar 2020, ya sami lambar yabo ta International Society of Nephrology's pioneer award.[14]

Fellowships da Memberships[gyara sashe | gyara masomin]

A cikin shekarar 1968, ya zama Fellow of the Royal College of Physicians (FRCP). A cikin shekarar 1980, ya zama fellow na Kwalejin Likitoci ta Yammacin Afirka kuma fellow na Kwalejin Kimiyya ta Najeriya. Ya kasance shugaban farko na kungiyar masu fama da ciwon hauka ta Najeriya (NAN) da kungiyar masu fama da hauhawar jini ta Najeriya. Ya kuma kasance majagaba na Cibiyar Nazarin Magunguna ta Najeriya.[14][4]

Zaɓaɓɓun wallafe-wallafe[gyara sashe | gyara masomin]

  • Akinkugbe, O. O. (1990). Epidemiology of cardiovascular disease in developing countries. Journal of hypertension. Supplement: official journal of the International Society of Hypertension, 8(7), S233-8.[16]
  • Akinkugbe, O. O., Nicholson, G. D., & Cruickshank, J. K. (1991). Heart disease in blacks of Africa and the Caribbean. Cardiovascular clinics, 21(3), 377-391.[17]
  • Akinkugbe, O. O., & Ojo, O. A. (1969). Arterial pressures in rural and urban populations in Nigeria. British medical journal, 2(5651), 222.[18]
  • Akinkugbe, O. O., & Ojo, A. O. (1968). The systemic blood pressure in a rural Nigerian population. Tropical and geographical medicine, 20(4), 347-56.[19]
  • Akinkugbe, O. O., Lewis, E. A., Montefiore, D., & Okubadejo, O. A. (1968). Trimethoprim and sulphamethoxazole in typhoid. British Medical Journal, 3(5620), 721.[20]
  • Akinkugbe, O. O. (1978). Nephrology in the tropical setting. Nephron, 22(1-3), 249-252.[21]
  • Akinkugbe, O. O., Akinkugbe, F. M., Ayeni, O., Solomon, H., French, K., & Minear, R. (1977). Biracial study of arterial pressures in the first and second decades of life. British Medical Journal, 1(6069), 1132.[22]
  • Akinkugbe, O. O. (1968). The rarity of hypertensive retinopathy in the African. The American journal of medicine, 45(3), 401-404.[23]
  • Akinkugbe, O. O. (1996). The Nigerian hypertension programme. Journal of human hypertension, 10, S43-6.[24]
  • Akinkugbe, O. O. (1976). Epidemiology of hypertension and stroke in Africa. Hypertension and stroke control in the community. Geneva: WHO, 28-42.[25]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. "Akinkugbe, Nigeria's first professor of medicine, dies at 87". guardian.ng (in Turanci). Retrieved 2023-12-21.
  2. Adebayo, Musliudeen (2020-06-16). "Akinkugbe's death a loss to entire academic world - UI VC, Olayinka". Daily Post Nigeria (in Turanci). Retrieved 2023-12-21.
  3. 3.0 3.1 3.2 Balogun, Rasheed A.; Arogundade, Fatiu A.; Popoola, Joyce; Bamgboye, Ebun L.; Kadiri, Solomon (2020). "In memoriam: emeritus professor Oladipo Olujimi Akinkugbe, DPhil, FRCP, CON, CFR, FAS (1933–2020)". Kidney International. 98 (4): 800–801. doi:10.1016/j.kint.2020.07.017. ISSN 0085-2538.
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 "OBITUARY: PROFESSOR EMERITUS OLADIPO OLUJIMI AKINKUGBE | UNIVERSITY OF IBADAN". ui.edu.ng. Retrieved 2023-12-21.
  5. "PROF OLADIPO OLUJIMI AKINKUGBE: My father, mentor, friend and confidant; time to say goodbye". Daily Trust (in Turanci). 2020-08-15. Retrieved 2023-12-22.
  6. 6.0 6.1 "Oladipo Akinkugbe (1933-2020)". 2020.
  7. "Prof. Oladipo Olujumi Akinkugbe, CON, MD, NNOM, HLR". Hallmarks of Labour Foundation (in Turanci). Retrieved 2023-12-21.
  8. Okonofua, Friday (2020-06-28). "Oladipo Olujimi Akinkugbe: a giant of medicine in Nigeria, and a great mentor". The Conversation (in Turanci). Retrieved 2023-12-21.
  9. 9.0 9.1 9.2 "FOOTPRINTS & FOOTNOTES AN AUTOBIOGRAPHY OF LADIPO AKINKUGBE - eBook Version (pdf) Ladipo Akinkugbe at AMV Publishing Services". amvpublishingservices.com. Retrieved 2023-12-22.
  10. "Oladipo Akinkugbe, outstanding medical scholar, drops the stethoscope".
  11. Faith, Adeoye (2020-06-15). "UPDATED: Akinkugbe, Nigeria's first professor of medicine, dies at 87". Tribune Online (in Turanci). Retrieved 2023-12-22.
  12. 12.0 12.1 "Prof Oladipo Akinkugbe: The 4th Vice-Chancellor Of ABU Zaria. | The Abusites" (in Turanci). 2021-04-16. Retrieved 2023-12-22.
  13. "My Conversation With Prof Oladipo Akinkugbe (1933-2020), By Idowu Olayinka". The Crest (in Turanci). 2020-07-14. Retrieved 2023-12-22.
  14. 14.0 14.1 14.2 "Remembering Oladipo Olujimi Akinkugbe | RCP Museum". history.rcplondon.ac.uk. Retrieved 2023-12-23.
  15. "Prof. Oladipo Akinkugbe: Physician of global reckoning".
  16. Akinkugbe, O O (1990-12-01). "Epidemiology of cardiovascular disease in developing countries". Journal of hypertension Supplement. 8 (7): S233–8. ISSN 1747-3667. PMID 2095392.
  17. Akinkugbe, O O; Nicholson, G D; Cruickshank, J K (1991-01-01). "Heart disease in blacks of Africa and the Caribbean". Cardiovascular clinics. 21 (3): 377–391. ISSN 0069-0384. PMID 2044116.
  18. Akinkugbe, O. O.; Ojo, O. A. (1969-04-26). "Arterial Pressures in Rural and Urban Populations in Nigeria". British Medical Journal. 2 (5651): 222–224. ISSN 0007-1447. PMC 1983138. PMID 5780430.
  19. Akinkugbe, O. O. (1980). "High Blood Pressure in the African Context". Tropical Doctor. 10 (2): 56–58. doi:10.1177/004947558001000205. ISSN 0049-4755.
  20. Akinkugbe, O. O.; Lewis, E. A.; Montefiore, D.; Okubadejo, O. A. (1968-09-21). "Trimethoprim and Sulphamethoxazole in Typhoid". British Medical Journal. 3 (5620): 721–722. ISSN 0007-1447. PMC 1989616. PMID 5673964.
  21. Akinkugbe, O.O. (2008-12-02). "Nephrology in the Tropical Setting". Nephron. 22 (1–3): 249–252. doi:10.1159/000181456. ISSN 1660-8151.
  22. Akinkugbe, O O; Akinkugbe, F M; Ayeni, O; Solomon, H; French, K; Minear, R (1977-04-30). "Biracial study of arterial pressures in the first and second decades of life". British Medical Journal. 1 (6069): 1132–1134. ISSN 0007-1447. PMC 1606654. PMID 861499.
  23. Akinkugbe, Oladipo O. (1968-09-01). "The rarity of hypertensive retinopathy in the African". The American Journal of Medicine. 45 (3): 401–404. doi:10.1016/0002-9343(68)90074-0. ISSN 0002-9343.
  24. Akinkugbe, O. O. (1996-02-01). "The Nigerian hypertension programme". Journal of human hypertension. 10 Suppl 1: S43–6. ISSN 1476-5527. PMID 8965287.
  25. Aderibigbe, A; Arije, A; Akinkugbe, O O (1994-06-01). "Glomerular function in sickle cell disease patients during crisis". African journal of medicine and medical sciences. 23 (2): 153–160. ISSN 2659-143X. PMID 7625304.