Songhaiborai

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Songhaiborai
Songhai
Songhay woman, Niger (1900s)
Yankuna masu yawan jama'a
Template:NER (Songhai) 946,000 (2014)[1]
Harsuna
Songhoyboro Ciine
Addini
Islam
Kabilu masu alaƙa
Zarma, Tuareg, Peulh, Hausa

Mutanen Songhaiborai ko Sangwayawa ƙabila ce a cikin arewa maso yammacin kusurwar Tillaberi ta Nijar, yankin da tarihi ya san ƙasar da suna Songhai . Ƙananan rukuni ne na ƙungiyar Songhai mafi fa'ida. Dukda cewa Songhay suna da alaƙa sosai da mutanen Zarma ta yadda wasu Songhai zasu iya magana kansu da yarensu kamar "Zarma", dukansu suna ganin kansu a matsayin mutane biyu daban.[2][3][4][5]

Songhai sune zuriya da ɓangaranci na daular Sonni waɗanda suka koma wannan yankin na Niger a yanzu bayan juyin mulkin shekarar 1493 da na Daular Askia wanda shima daga baya ya koma wannan yankin bayan mamayewar daular Songhai ta Daular Saadi ta Morocco .

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Dangane da tarihin baka, an san mashahuran Songhai da suna "Songhai" a lokacin mulkin Sonni Ali Ber, sunan ya samo asali ne daga sunansa ya kuma zama sunan ƙabila. Don haka, ba kamar sauran mutanen Songhai da ke amfani da sunaye daban-daban kamar su Zarma, Gaawo da Kurtey ba, wannan rukunin suna kawai da sunan "Songhai" saboda su zuriyar masu mulki ne na daular Songhai wanda masarautar ta samo sunanta daga ita. . Su ne zuriyar dukkanin sarakunan daular Songhai (watau daular Sonni da suka koma wannan yankin na Niger ta yanzu bayan juyin mulkin shekarar 1493 da Askia Mohammad I da kuma daular Askia wadanda kuma suka koma daga baya zuwa wannan yankin bayan shan kashi a yakin Tondibi )

Yammacin Afirka bayan mamayar Morocco.

Don haka, Songhai suna can ta hanyar rarraba zuwa rukuni biyu; zuriyar daular Sonni waɗanda aka fi sani da "Si" da zuriyar gidan masarautar Askia da ake kira "Mamar" ("Mamar" kasancewar sunan da ake kira Askia Mohammad a yare a yare) . Suna magance kansu ta hanyar ƙara kalmar "Hamey" ( raira waƙa."Hama") wanda ke nufin zuriya (s) a ƙarshen sunayen ƙungiyoyinsu; "Si Hamey " da " Mamar Hamey " ko " Si Kassey Hamey ". Hakanan ya cancanci a lura da duka rukunin biyu suna amfani da sunan mahaɗa "Maiga" (ma'ana, Sarki ko Yarima).[6][7]

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Sonni / Si Hamey

Si Hamey sun kasance zuriya da membobin wanda ya kafa kuma sarki na farko na Daular Songhai, Sonni Ali Ber .

Bayan mai mulki kuma wanda ya kafa daular Songhai Sonni Ali ya mutu a 1492, tsohon janar din soja kuma ɗan ɗan uwansa Askia Mohammad ya yi tawaye ga ɗansa kuma magajinsa, Sonni Baru kuma suka kayar da shi a yakin a Shekarar 1493 . Sonni Baru ya tsere zuwa Ayorou kuma ya kafa ƙaramar jiharsa wacce aka sake kayar da ita a cikin 1500 bayan kai hare-hare akai-akai kuma an saka ta cikin daular Songhai.

Mãmar Hamey / Si Kassey Hamey

Mamar Hamey waɗanda kuma ake kiransu Si Kassey Hamey sune zuriyar 'ya'yan Si ko Sonni Ali Ber ƙanwar " Kassey (Bilkis) " da' ya'yanta maza waɗanda suka haɗa da Askia Mohammad I (Mamar) da 'yan uwansa.

Bayan shan kashi a yakin Tondibi a 1591, dan Askia Dawud, Askia Muhammed Gao (wanda aka fi sani da Wayki ) ya hambarar da dan uwansa Askia Ishaq II kuma a takaice ya jagoranci rundunar sojojin adawa. Da goyan bayan ragowar sojojin da aka wargaza, suka yi hijira zuwa rafin kogi daga Gao (A halin yanzu-Nijar, yankin da aka sani da Songhay ) inda zuriyar Sonni Ali Ber suka riga suka nemi mafaka daidai a yankin Anzourou (ma'ana "kun gudu" a arewacin Tillabéri a Nijar . 'Yan Si (zuriyar Sonni Ali Ber) na Anzourou sun kusan haɗaka tare da coan uwansu Zarma (Zarma sune zuriyar tsohuwar daular Za waɗanda suka tsere daga Dirma a Macina zuwa wannan yankin na Niger na yanzu wanda yarima Mali Bero ya jagoranta bayan kisan gillar. na ɗan Peul ta ɗaya daga cikin asalinsa. Ainihin, Zarma sune zuriyar gidan daular Songhay na farko wadanda suka yi tawaye kan zuwan musulinci kuma suka yi ƙaura don mamaye sabbin ƙasashe) .

Askia Wayki (Muhammed Gao) ya kafa sansaninsa a gabar kogin Neja a cikin yankin Sikié na yanzu yana fatan ba zai yiwu wata hanya ta sojojin Morokawa ba. Askia Muhammed Gao ya mutu a 1632 ba tare da ya iya sake tattara mutanensa don kwato Gao ba, wanda ya faɗa ƙarƙashin ikon Judar Pasha . Sonansa, Fari Monzon ( Fari Mondyo ) wanda ya kasance Inspektan tattara haraji a lokacin mulkin Askia Ishaq I ya gaje shi kuma a 1661 ya yi ƙoƙari karo na biyu don sake haɗa Songhai ciki har da theiran uwansu ɗan kishiya ( Si Hamey ) don ɗaukar dawo da garin Gao. Tare, sun kasance iya tsiwurwurin da goyon bayan da Zarmas da Abzinawan daga Imanan kuma Azawad.

Fahimtar ƙarfin sojojin Morocco, daga baya suka yanke shawarar yin watsi da gwagwarmayar sake kafa Daular Songhai . Ɗan Fari Monzon, Tabari ya jagoranci Karma, masarauta wacce aka kafa tun wucewar Askia Mohammad I a lokacin aikin hajjinsa zuwa Makka . Sauran brothersan uwansa da ɗan uwan nasa sun ƙirƙiri masarautun Namaro, Gothèye, Dargol, Téra, Sikié, Kokorou da Say .

A tarihi, lokacin da aka ci masarauta, babu wani basarake ko mai martaba da zai yarda ya zauna a yankin da suka ci da yaƙi. Ko dai a halaka su ko kuma su gudu. Wannan ya wofintar da Gao da Timbuktu na 'ya'yan sarakunan Songhai da gimbiya da sauran mashahurai waɗanda suka sami kansu a yau sun watse a cikin yankuna da aka ambata a sama (galibi a kudu maso yammacin Niger )

Wannan shine ƙarshen ƙarshen Daular wanda ya haskaka saboda girmanta da ƙarfin zuciyar shugabanninta duk da yawan rikice-rikice na cikin gida na maye gurbin. Waɗannan masarautun, ba su sami haɗin kansu ba har zuwa Maris 1906, yayin yaƙin mulkin mallaka na Karma - Boubon wanda Oumarou Kambessikonou (Morou Karma) ya jagoranta, ɗan zuriyar Askia Daoud kuma ɗan'uwan Askia Muhammed Gao.

Tattalin arziƙi da al'umma[gyara sashe | gyara masomin]

Mafi yawan mutanen Songhai Manoma ne (Mafi yawanci suna shuka shinkafa da gero), mafarauta, masunta da masu shanu wanda suka bar Fulani su bi.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Niger, retrieved 2021-03-12
  2. Olivier de Sardan, Jean-Pierre (2000), Unité et diversité de l'ensemble songhay-zarma-dendi
  3. Bernussou, Jérôme, HISTOIRE ET MÉMOIRE AU NIGER, retrieved 2021-03-30
  4. Southern Songhay Speech Varieties In Niger:A Sociolinguistic Survey of the Zarma, Songhay, Kurtey, Wogo, and Dendi Peoples of Niger (PDF), Byron & Annette Harrison and Michael J. Rueck Summer Institute of Linguistics B.P. 10151, Niamey, Niger Republic, 1997, archived from the original (PDF) on 2021-06-14, retrieved 2021-02-23
  5. Soumalia, Hammadou; Hamidou, Moussa; Laya, Diouldé (January 1998), Traditions des Songhay de Tera (Niger) by Hammadou Soumalia, Moussa Hamidou, Diouldé Laya, ISBN 9782865378517, retrieved 2021-04-14
  6. Michel, Jonathan (1995), The Invasion of Morocco in1591 and the Saadian Dynasty, retrieved 2021-04-17
  7. Askia Mohammed V Gao, Fr Wiki