Harsunan Filato

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Plateau
Platoid
Geographic distribution Plateau, Kaduna, and Nasarawa states, Nigeria
Linguistic classification Nnijer–Kongo
Glottolog benu1248[1]
{{{mapalt}}}
The Plateau languages shown within Nigeria


Harsunan Plateau guda arba'in ne ko fiye da haka, rukuni ne na yarukan Benue – Kongo wanda mutane miliyan 15 ke magana da shi a Jos Plateau, Kudancin Kaduna, Jihar Nasarawa da kuma yankunan da ke kusa da tsakiyar Najeriya.

Berom da Eggon su ke da mafiya yawan masu amfani da harshen. Yawancin harsunan Plateau suna fuskantar barazanar karewa kuma akwai masu magana da harsunan kusan mutum 2,000-10,000. [2]

An wallafa ma'anar fasalulluka na dangin harsunan Plateau a cikin sigar rubutu (Blench 2008). Yawancin harsunan suna da ingantattun tsarin furucin harshen waɗanda ke wahalar fahimta

Reshe da wurare[gyara sashe | gyara masomin]

A ƙasa akwai jerin manyan rassan harsunan Plateau da wurarensu na farko-farko (cibiyoyin bambancin) daga Blench (2019).

Rarraba rassan Filato
Reshe Wurare na farko
Alumic Akwanga LGA, Nasarawa State
Beromic Barkin Ladi, Jos North, Jos South and Riyom LGAs, Plateau State ; da kuma kananan hukumomin Jema’a, jihar Kaduna
Tsakiya Jaba, Jema'a, Kachia, Kagarko, Kajuru, Kaura, Kauru and Zangon Kataf LGAs, Kaduna State ; da Bassa, Jos East da Jos North LGAs, Jihar Filato ; Toro and Tafawa Balewa LGAs, Bauchi State
Gabas Mangu LGA, Plateau State
Ndunic Sanga LGA, Kaduna State
Ninzic Kananan Hukumomin Jema’a da Sanga, Jihar Kaduna ; da Akwanga LGA, Jihar Nasarawa
Kudu Akwanga, Nasarawa Eggon, Lafia LGAs, Nasarawa State ; Bwari LGA, Babban Birnin Tarayya
Tarokoid Langtang North, Langtang South, Wase LGAs, Jihar Filato

Harsunan Plateau sun bambanta sosai ta fuskar rubutu da kalmomi. Misali, Roger Blench (2022) ya lura cewa harshen Beromic ya fi bambamta daga sauran yarukan yammacin Chadic A3 . [3]

Rabe-rabe[gyara sashe | gyara masomin]

Akwai karancin bayanai game da harsunan Filato, kuma sakamakon da aka samu ya zuwa yanzu ba shi da tabbas.

Blench (2018)[gyara sashe | gyara masomin]

Blench (2018:112) ya kawo rabe-rabe masu zuwa na harsunan Plateau. [4]  

Blench (2008)[gyara sashe | gyara masomin]

Ana ɗauko wadannan rabe-rabe masu zuwa daga Blench (2008). Yawancin rassan ɓangarorin ƙwararrun harsuna ne, kodayake Tsakiyar ƙungiya ce da ta rage kuma akwai shakku game da wasu harsunan Ninzic da aka ce. Harsunan Filato gabaɗaya suna raba nau'ikan isoglosses da yawa, kamar yadda duk rassa ke yi ban da Tarokoid .   Glottolog ya ƙara harsunan Yukubenic. Blench, duk da haka, yana sanya Yukubenic a cikin dangin Jukunoid, bayan Shimizu (1980).

Gerhardt (1983)[gyara sashe | gyara masomin]

Rabe-raben harsunan Plateau daga Gerhardt (1983), [5] dangane da bayanan Maddieson (1972): [6]

Plateau 1a, 1b ( Harsunan Kainji )
Plateau 2
  • Yeskwa, Lungu, Koro
  • Kamanton, Kagoma, Jaba cluster, Nandu-Tari
  • Afuzare, Kaje, Iregwe
  • Kagoro, Ataka, Katab (ciki har da Kachicheri, Kafanchan), Marwa
  • Kadara, Kuturmi, Ikulu, Idong, Doka, Iku-Gora-Ankwa
Plateau 3
  • Migili (?, LG )
  • Birom (ciki har da Aboro, Afango)
  • Aten
Plateau 4
  • Ayyu
  • Kwanka-Boi-Bijim-Shall-Zwall
  • Ninzam, Mada, Gwantu, Numana-Nunku, Nindem, Kaningkon, Kanufi
  • Rukuba
Plateau 5
  • Yashi
  • Eggon, Nungu, Ake, Jidda-Abu
Plateau 6
  • Pyam
  • Horum
Plateau 7
  • Tarok (= Yergam)
  • Bashar
  • Pai
Plateau 8
  • Mabo-Barkul
Plateau 9
  • Eloyi
Plateau 10
  • Turkwam, Arum-Chesu

Lura: Harsunan Filato 1, wanda ya ƙunshi Filato 1a da 1b, yanzu an rarraba su daban daga harsunan Kainji .

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Benue–Congo Plateau". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Blench, Roger. 2007. Language families of the Nigerian Middle Belt and the historical implications of their distribution. Presented to the Jos Linguistic Circle in Jos, Nigeria, July 25, 2007.
  3. Blench, Roger (2022). Contact between West Chadic and Plateau languages: new evidence languages: new evidence. 11-12 November 2022, presentation given at Universität Wien.
  4. Blench, Roger M. 2018. Nominal affixes and number marking in the Plateau languages of Central Nigeria. In John R. Watters (ed.), East Benue-Congo: Nouns, pronouns, and verbs, 107–172. Berlin: Language Science Press. doi:10.5281/zenodo.1314325
  5. Gerhardt, Ludwig. 1983. Beiträge zur Kenntnis der Sprachen des Nigerianischen Plateaus. Glückstadt: Verlag J. J. Augustin.
  6. Maddieson, Ian. 1972. The Benue-Congo Languages of Nigeria. Sheet 1 and 2: Plateau. Mimeographed paper. Ibadan.