Jihar Kogi

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Jihar Kogi
Kogi (en)


Inkiya The Confluence State
Wuri
Map
 7°30′N 6°42′E / 7.5°N 6.7°E / 7.5; 6.7
Ƴantacciyar ƙasaNajeriya

Babban birni Lokoja
Yawan mutane
Faɗi 4,473,490 (2016)
• Yawan mutane 149.95 mazaunan/km²
Harshen gwamnati Turanci
Labarin ƙasa
Yawan fili 29,833 km²
Sun raba iyaka da
Bayanan tarihi
Ƙirƙira 27 ga Augusta, 1991
Tsarin Siyasa
Majalisar zartarwa executive council of Kogi State (en) Fassara
Gangar majalisa Kogi State House of Assembly (en) Fassara
Bayanan Tuntuɓa
Lambar aika saƙo 260001
Kasancewa a yanki na lokaci
Lamba ta ISO 3166-2 NG-KO
Wasu abun

Yanar gizo kogistate.gov.ng

Jihar Kogi gida ce ga Jami'ar Tarayya (Lokoja),Jami'ar Jihar KogiAnyigba, Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Confluence Osara,Federal Polytechnic Idah,Kogi State Polytechnic(Lokoja),Federal College na Education(Okene),College of Education(Ankpa),College of Agriculture Kabba, Kogi state college of education, technical(Kabba)and the Private Salem UniversityLokoja.Akwai kwalejin koyon aikin jinya da ungozoma a Anyigba da Obangede,makarantar fasahar kiwon lafiya da ke Idah,da kuma makarantar koyon aikin jinya ta ECWA da ke Egbe.

Wasanni[gyara sashe | gyara masomin]

Jihar Kogi ta samar da ‘yan gudun hijira irin su Sunday Bada da sauran ’yan wasa, wadanda suka taimaka wajen bunkasar wasanni a duniya.Kogi United da Babanawa FC kungiyoyin kwallon kafa ne da ke jihar.Sauran wasanni, kamar su ninkaya,ƙwallon hannu,da wasan tennis ana haɓaka su sosai a cikin jihar. Majalisar wasanni ta jihar Kogi tana da tarihin Daraktoci da ƙwararrun ma’aikata waɗanda a wani lokaci ko waninsu suka yi aiki tare da hangen nesa na sanya jihar gabaɗaya a taswirar duniya.Daga cikin su akwai mutane kamar Mista Francis Umoru,Mista Mohammed Emeje,Mista Benjamin O.Ameje,Mista A.Ogido,Mista Joel J.Abu da sauransu.[ana buƙatar hujja]</link>

Daga cikin sauran ’yan wasan da jihar ke samarwa akwai Shola Ameobi,wani Ayetoro Gbede haifaffen Ijumu,ɗan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Ingila,a halin yanzu yana buga wa Bolton Wanderers a matsayin ɗan wasan gaba,marigayi Sunday Bada 400 Mita 400 Gwarzon Olympic daga Ogidi a Ijumu Local Govt.na jihar.

Siyasa[gyara sashe | gyara masomin]

Gwamnatin jihar na karkashin jagorancin zababben gwamnan da ke aiki kafada da kafada da ‘yan majalisar dokokin jihar. Babban birnin jihar shine Lokoja

Tsarin zabe[gyara sashe | gyara masomin]

Ana zabar tsarin zaɓen kowace jiha ta amfani da tsarin zagaye biyu da aka gyara. Idan za a zabe shi a zagayen farko, dole ne dan takara ya samu yawan kuri’u da sama da kashi 25% na kuri’u a akalla kashi biyu bisa uku na kananan hukumomin Jiha da na kananan hukumomi.Idan babu dan takara da ya tsallake rijiya da baya,za a yi zagaye na biyu tsakanin wanda ya fi kowanne dan takara da dan takara na gaba wanda ya samu kuri’u masu yawa a mafi yawan kananan hukumomi.

Majalisar Dattawa[gyara sashe | gyara masomin]

Sanatoci uku ne ke wakiltar jihar Kogi tun bayan dawowar mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999 a majalisar dattawa inda Kogi ta gabas da Kogi ta yamma da kuma Kogi ta tsakiya suka samar da guda daya.

Fitattun mutane[gyara sashe | gyara masomin]

  • Ayegba Omaidoko,first Attah Igala.
  • Prosper Ochimana,mawaƙin bishara.
  • Danladi Mohammed Zakari,First Military Administrator of Kogi State, Nigeria
  • Halima Abubakar,Nollywood Actress.
  • Segun Adaju,dan kasuwa,Shugaba na Consistent Energy Limited kuma shugaban,Renewable Energy Association Nigeria(REAN).
  • Pius Adesanmi,haifaffen Najeriya, farfesa dan kasar Kanada,marubuci, mai sukar adabi,satirist,kuma marubuci.
  • Smart Adeyemi,Sanata mai wakiltar mazabar Kogi ta yamma.
  • Nasir Ajanah,masanin shari'a wanda yayi aiki a matsayin babban alkalin jihar Kogi.
  • SA Ajayi,Dan Jahar Najeriya wanda ya taimaka wajen sasanta Najeriya ta samu 'yancin kai.Tsohon ministan gandun daji, ministan ilimi,
  • Seth Sunday Ajayi, masanin kimiyya, masani, kuma Farfesa na farko na Afirka Emeritus na Dabbobin Dabbobi.
  • Esther Titilayo Akinlabi,Farfesa a Injiniya Injiniya kuma Darakta na Cibiyar Nazarin Rayuwa da Kimiyyar Duniya ta Pan African(PAULESI), Najeriya.Ta kasance Shugabar Sashen,Kimiyyar Injiniya Injiniya, Faculty of Engineering da Gina Muhalli,Jami'ar Johannesburg(UJ), Afirka ta Kudu.
  • Shola Ameobi,tsohon kwararren dan wasan kwallon kafa ne wanda ya taka leda a matsayin dan wasan gaba.
  • Tolulope Arotile(1995–2020), Matukin Jirgin Sama na Sojojin Sama na Najeriya.
  • Sefi Atta,marubuci,marubuci,ɗan gajeren labari,marubucin wasan kwaikwayo,kuma marubucin allo.
  • Abubakar Audu,farar hula na farko kuma gwamnan jihar sau biyu (1992-1993 da 1999-2003).
  • Yahaya Bello,Gwamnan Jihar Kogi (2016 har zuwa yau).
  • Joseph Benjamin,Actor.
  • Darey-Darey Art Alade.
  • Abiodun Faleke,mai ba da shawara kan harkokin kasuwanci da dabaru kuma ɗan siyasa.
  • Ibrahim Idris,tsohon gwamnan jihar (2003-2011).
  • Jaywon,Musician.
  • David Jemibewon,Manjo-Janar mai ritaya wanda ya taba rike mukamin gwamnan soji na rusasshiyar Jihar Yamma a yanzu,sannan kuma ya zama Ministan Harkokin ‘Yan Sanda a majalisar ministocin Shugaba Olusegun Obasanjo.
  • Mercy Johnson,Jarumar Nollywood.
  • Joseph Makoju,tsohon GM na NEPA.
  • Dino Melaye, tsohon Sanata daga Kogi ta Yamma.
  • Oladele John Nihi, tsohon shugaban majalisar matasan Najeriya 2019 - 2020. Mataimakin Shugaban Yammacin Afirka, Kungiyar Matasan Afirka ta Pan-African (2021 har zuwa yau).
  • John Obaro, ɗan kasuwan fasaha, mai magana da jama'a, kuma wanda ya kafa SystemSpecs Nigeria Limited.
  • Bayo Ojo, tsohon babban lauyan gwamnatin tarayyar Najeriya.
  • Nike Davies-Okundaye, yar Najeriya batik kuma mai zane Adire.
  • Jide Omokore, fitaccen dan kasuwa ne wanda ke da sha'awar kasuwancin mai / bincike, ruwa, sabis na jigilar kaya, karfe, injiniyan bushewa, da haɓaka kadarori.
  • Edward David Onoja, tsohon shugaban ma'aikatan gwamna Yahaya Bello 2016 - 2019. Mataimakin Gwamnan Jihar Kogi (2019 har zuwa yau).
  • Praiz, marubucin waƙa, Artist.
  • Idris Wada, tsohon gwamnan jihar (2011-2016).
  • Folashade Yemi-Esan, shugabar ma'aikatan gwamnatin tarayya.

Nassoshi[gyara sashe | gyara masomin]

Hanyoyin haɗi na waje[gyara sashe | gyara masomin]