Mata a Najeriya

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Mata a Najeriya
aspect in a geographic region (en) Fassara
Bayanai
Ƙaramin ɓangare na mace
Facet of (en) Fassara women's history (en) Fassara
Ƙasa Najeriya

 

Matsayin zamantakewar mata a Najeriya sun banbanta bisa lamuran addini, al'adu da kuma yanayin ƙasa. Matsayin mata ya fi zama ne a matsayin iyaye, yayye mata, ko kuma matan aure. Bugu da ƙari, matsayin mata ya dace da bambancin ƙabila da asalin addini, tare da matan Arewacin Najeriya wadanda za a iya warewa a cikin gida, fiye da matan da ke Kudancin Najeriya, wadanda ke shiga cikin rayuwar jama'a. Ƙalubale zamani ga matan Najeriya sun haɗa da auren yara [1] da kaciyar mata.[2][3][4]

Matsalolin zamantakewa[gyara sashe | gyara masomin]

Auren yara[gyara sashe | gyara masomin]

Auren yara ƙanana ya zama ruwan dare a Najeriya musamman arewaci, inda kashi 43% na ƴan mata ke yin aure kafin su cika shekara 18, sannan kuma kashi 17% kafin su cika shekaru 15 [1] Yaɗuwar, duk da haka, ya bambanta sosai da yanki. Adadin haihuwa na Najeriya shi ne yara 5.07 / mata. [5] Yawan haihuwa a Najeriya yana haifar da matsalolin zamantakewar tattalin arziƙi da kuma haifar da ci gaban ƙasa. [6] [7]

Siyasa[gyara sashe | gyara masomin]

Shiga cikin siyasa[gyara sashe | gyara masomin]

Rahoton Ƙungiyar tattalin arziƙi ta duniya daga ɓangaren rahotanni na cike gurbi tsakanin jinsi na shekarar 2018 ya saka Najeriya a ƙasa ta 139 th daga cikin adadin kimanin 149 ƙasashe cikin sharuɗɗan jinsi rata a 'yan siyasa karfafawa'. A lokacin zaɓen Najeriya na shekara ta 2015, Najeriya na da mata 20 cikin 359 a ƙaramar majalisar ta (5.6%) da 7 cikin 109 a majalisar dattijai (6.4%). A zaɓen shekarar 2019 kaso 7.3% na Majalisar Dattawan Najeriya da kashi 3.1% na Majalisar Wakilai mata ne. Babu wasu gwamnonin jihohi da suke mata. Babu wasu dokoki da aka aiwatar don inganta bambancin jinsi. A shekarar 2014, Cibiyar Raya Mata da Ba da Tallafi ta Mata (WARDC) da Asusun Kula da Matan Najeriya (NWTF) sun tsara “Yarjejeniyar Neman Matan Najeriya” da ta bukaci a samar da 35% na mata a cikin dukkan bangarorin gwamnati. Abubuwan da ke kawo cikas ga shigar mata cikin siyasa halaye ne daban-daban game da jinsi, mummunan ra'ayi game da mata a cikin jagoranci musamman, 'yan takarar mata galibi suna fama da tashin hankalin zaɓe, barazana ko maganganun ƙiyayya kuma jam'iyyun siyasa sun keɓe mata kawai, ba su da ƙarfin ƙarfafa sa hannu. Don taimakawa haɓaka yawan mata da ke aiki a cikin gwamnati, Asusun Amincewar Mata na Nijeriya (NWTF) yana amfani da Kuɗaɗe, hanyoyin sadarwa, jagoranci, horo don shugabanci, da shawarwari. Ma'aikatar Harkokin Mata da Ci Gaban Jama'a (MWASD) ce ke tallafawa, Majalisar Dinkin Duniya Mata.[1][8]

Ilimi[gyara sashe | gyara masomin]

Kaciyar mata[gyara sashe | gyara masomin]

Yanke al'aura na mata (wanda aka fi sani da kaciyar mata ) a Najeriya shi ne ya haifar da mafi yawan al'aurar mata (FGM / C) a duk duniya. Ana ɗaukar wannan dabi'a mai cutarwa ga 'yan mata da mata da kuma take Haƙƙin ɗan Adam . FGM yana haifar da rashin haihuwa, mutuwar mata, cututtuka, da rasa jin daɗin jima'i.[9][10]

A cikin ƙasa, kashi 27% na matan Najeriya masu shekaru tsakanin 15 zuwa 49 an yi musu kaciya, tun daga shekarar 2012. A cikin shekaru 30 da suka gabata, yaɗuwar wannan ɗabi'a ta ragu da rabi a wasu sassan Najeriya. An ba da rahoton cewa kimanin kashi ɗaya cikin huɗu na matan Najeriya sun ba da rahoton cewa sun taɓa fuskantar tashin hankali na abokan tarayya (IPV) kamar na shekarar 2013. Nazarin ya ci gaba da yaɗuwar IPV a yankuna huɗu na Yankin-siyasa na Najeriya ya nuna cewa Kudu maso Gabas na da 78.8%, Arewa na da 42%, Kudu ta Kudu na da 41%, kuma Kudu maso Yamma na da 29%.

Auren mace fiye da dayya[gyara sashe | gyara masomin]

Jihohi 12 da suka fi rinjaye a arewacin Najeriya inda auren mata fiye da ɗaya ya halatta.

12 daga cikin jihohin Najeriya 36 sun amince da auren mata fiye da ɗaya daidai yake da auren mata daya. Dukkanin jihohi goma sha biyu ana gudanar da su ne da Shari'ar Musulunci . Jihohin, waɗanda dukkansu ‘yan arewa ne, sun haɗa da jihohin Bauchi, Borno, Gombe, Jigawa, Kaduna, Kano, Katsina, Kebbi, Niger, Sokoto, Yobe, da Zamfara wanda ke ba da damar mutum ya auri sama da mata ɗaya.[11]

A wani wurin, duka al'adun Krista da na gargajiya a cikin ƙungiyoyin auren mata da yawa sun yarda da su ta hanyar al'adun gargajiya Archived 2021-06-25 at the Wayback Machine . Wadannan kungiyoyin kwadagon sun dogara ne kan rashin yin aure na farko, kamar yadda ake amfani da babbar hanyar masaniya, amma ko da a halin yanzu, ba kasafai ake gurfanar da maza a gaban babbar mace a Najeriya ba.

Bambancin yanki[gyara sashe | gyara masomin]

Arewacin Najeriya[gyara sashe | gyara masomin]

A arewa, ayyuka da aka gabatar cikin sharuddan mata matsayi a cikin al'umma sun kasance yafi a sakamakon mulkin mallaka da kuma gabatarwar salafanci da wahhabiyanci da tunanin su a cikin al'ada sufistregion . Wannan tsari yana nufin, gabaɗaya, ƙarancin ilimi na yau da kullun; auren wuri na samari, musamman a yankunan karkara; da tsare mutane a cikin gida, wanda galibi ba shi da addini, sai dai ziyarar dangi, shagulgula, da wuraren aiki, idan akwai aikin yi kuma dangi ko mijinta sun yarda da hakan. A mafi yawan lokuta, matan Hausawa ba sa aiki a gona, yayin da matan Kanuri ke yi; dukkansu sun taimaka da girbi kuma suna da alhakin duk aikin sarrafa abinci na gida .

Matan birni suna siyar dafaffun abinci, galibi ta hanyar aika ƴan mata talla akan tituna ko aiki da ƙaramin matsugunni. Bincike ya nuna cewa wannan al'adar tana daga cikin manyan dalilan da matan birni ke bayarwa don adawa da karatun yara mata. Ko da a cikin fitattun gidaje tare da mata masu ilimi, kasancewar mata a taron jama'a ko babu su ko kuma takura su. A ɓangaren zamani, wasu kaɗan daga mata suna bayyana a dukkan matakai a ofisoshi, bankuna, sabis na zamantakewar jama'a, aikin jinya, rediyo, talabijin, da kuma ƙwarewa, (koyarwa, injiniya, ƙirar muhalli, doka, kantin magani, magunguna, har ma da aikin gona da magungunan dabbobi. ).

Wannan yanayin ya samo asali ne daga makarantun sakandare na mata, kwalejojin malamai, kuma a cikin shekaru ta alif 1980 mata suna riƙe da kashi ɗaya cikin biyar na guraben jami'a — ninki biyu na na shekaru ta alif 1970. Bincike a cikin shekaru ta alif 1980 ya nuna cewa, ga musulmin arewa, ilimin da ya wuce makarantar firamare ya taƙaita ne ga 'ya'yan' yan kasuwa da kwararrun kwararru, kuma kusan a kowane hali, dangi ne suka zaɓi kwasa-kwasai da sana'oi, ba mace da kansu ba.

Koyaya, a cikin yawan shekarun nan, ƙimar aikin mata ya ƙaru kamar yadda aka ƙara wa mata aiki a ɓangaren zamani. Ka same su a matsayin masu karɓar kuɗi a bankuna, malamai a makarantun firamare da sakandare na gwamnati da masu zaman kansu, da masu jinya a asibitoci da kuma masu ɗaukar nauyin shirye-shiryen talabijin daban-daban. Kodayake, batun mata ba sa samun manyan mukamai har yanzu yana ci gaba da kasancewa babban kalubale a duk fadin kasar da ma dukkan bangarorin saboda yawancin wadannan mukamai maza ne ke shagaltar da su da kananan dama na mata masu cancanta. Bugu da kari, samari mata da ke yanke shawara kan kwasa-kwasan da sana'o'in da za su zaba daga yanzu suna da 'yancin cin gashin kansu na yin hakan a wasu gidajen musamman a kudancin ƙasar. Koyaya, arewa tana baya a cikin waɗannan canje-canje bayyane saboda dokokin al'adu.

Kudancin Najeriya[gyara sashe | gyara masomin]

Wata 'yar Najeriya tana daidaita kayan kasuwa a kanta

A kudu, a al'adance mata suna da mahimman matsayi na tattalin arziki a kasuwancin dangi da kasuwanni, suna aiki a gonaki a matsayin manyan kafofin Ƙwadago, kuma suna da matsayi mai tasiri a tsarin gargajiya na ƙungiyar gida. Kudu, kamar arewa, ya kasance yana da polygynous; a cikin shekara ta alif 1990 har yanzu yana ga gidaje da yawa, gami da waɗanda ke da'awar Kiristanci.[12]

Mata a kudu, sun sami ilimi irin na yamma tun ƙarni na goma sha tara, don haka suka mallaki mukamai a cikin sana'oi kuma har zuwa siyasa. Bugu da ƙari, mata ne ke jagorantar gidaje, wani abu da ba a yi la’akari da shi sosai ba a cikin tsare-tsaren ci gaban Nijeriya. Irin waɗannan gidajen sun fi yawa a kudu, amma suna kan hauhawa ko'ina.

Ganewa da hukumomi[gyara sashe | gyara masomin]

Gabaɗaya, a cikin Nijeriya, tsarin ci gaba yana nufin "mazan da suka manyanta," "gidaje," ko "dangi". Mata sun kasance a cikin irin waɗannan rukunin amma ba a matsayin rukunin daban ba. Har zuwa 1980s, kalmar "manomi" ana ɗauka ta maza ce kawai, duk da cewa a wasu yankuna na ƙasa mata suna yin yawancin aikin gona. A al'adar Nijeriya, kusan kowane lokaci ana fassara mace a matsayin ɗiyar wani, matar sa, mahaifiyarsa, ko bazawara.

Ana zargin mata marasa aure, kodayake sun zama babban rukuni, musamman a biranen, saboda yawan sakin aure. A al'ada, kuma har zuwa wani lokaci wannan ya kasance gaskiya a cikin al'adun gargajiya, ana ganin matan da ba su da aure a matsayin abokan hulɗa na jima'i idan sun yi ƙoƙari don samun 'yanci kuma a matsayin waɗanda ke fama da sauƙi don cin zarafin tattalin arziki. A Jihar Kaduna, alal misali, binciken da aka yi game da kwace filaye ba bisa ƙa'ida ba ya nuna cewa shugabannin kananan hukumomi da ke son sayar wa ga masu zagin birane da kuma manoma 'yan kasuwa, sun kwace gonakin mata kusan ba tsammani.

Sanannu a Mata[gyara sashe | gyara masomin]

Siyasa[gyara sashe | gyara masomin]

Kasuwanci[gyara sashe | gyara masomin]

Nishaɗi[gyara sashe | gyara masomin]

Kimiyya[gyara sashe | gyara masomin]

Masana kimiyya sun haɗa da:

  • Ameyo Adadevoh - likitan Najeriya
  • Farfesa Grace Alele-Williams - Masanin lissafi
  • Francisca Nneka Okeke - Physicist
  • Deborah Ajakaiye - Masana ilimin lissafi
  • Olabisi Ugbebor - Masanin lissafi
  • Adenike Osofisan - Masanin Kimiyyar Kwamfuta
  • Folasade Ogunsola - Masaniyar Kimiyyar Likita
  • Chinedum Peace Babalola - Likitan magunguna
  • Lucy Jumeyi Ogbadu - Masanin Kimiyyar Microbiology
  • Eucharia Oluchi Nwaichi, Ph.D - Masanin ilimin
  • Stella Ifeanyi Smith, Ph.D - Masanin Kimiyyar Halitta

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 1.2 https://www.girlsnotbrides.org/child-marriage/nigeria/
  2. "Labor force participation rate, female (% of female population ages 15-64) (Modeled ILO estimate) | Data".
  3. "Global Gender Gap Report 2022" (PDF). World Economic Forum. Retrieved 1 March 2023.
  4. "Human Development Report 2021/2022" (PDF). HUMAN DEVELOPMENT REPORTS. Retrieved 23 December 2022.
  5. "Kwafin ajiya". Archived from the original on 2009-10-28. Retrieved 2021-06-09.
  6. https://www.vanguardngr.com/2018/04/nigeria-high-fertility-rate-fueling-underdevelopment-experts/
  7. https://www.nytimes.com/2012/04/15/world/africa/in-nigeria-a-preview-of-an-overcrowded-planet.html
  8. "Kwafin ajiya". Archived from the original on 2009-10-28. Retrieved 2021-06-09.
  9. https://www.vanguardngr.com/2018/04/nigeria-high-fertility-rate-fueling-underdevelopment-experts/
  10. https://www.nytimes.com/2012/04/15/world/africa/in-nigeria-a-preview-of-an-overcrowded-planet.html
  11. "The Global Gender Gap Report 2018" (PDF). World Economic Forum. pp. 10–11.
  12. https://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.ACTI.FE.ZS