Yobe

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
(an turo daga Jihar Yobe)
Yobe

Suna saboda Komadugu Yobe
Wuri
Map
 12°00′N 11°30′E / 12°N 11.5°E / 12; 11.5
Ƴantacciyar ƙasaNajeriya

Babban birni Damaturu
Yawan mutane
Faɗi 3,294,137 (2016)
• Yawan mutane 72.4 mazaunan/km²
Harshen gwamnati Turanci
Labarin ƙasa
Yawan fili 45,502 km²
Wuri a ina ko kusa da wace teku Komadugu Yobe
Sun raba iyaka da
Bayanan tarihi
Mabiyi Jihar Borno
Ƙirƙira 27 ga Augusta, 1991
Tsarin Siyasa
Majalisar zartarwa executive council of Yobe State (en) Fassara
Gangar majalisa Majalisar dokokin Jihar Yobe
Bayanan Tuntuɓa
Kasancewa a yanki na lokaci
Lamba ta ISO 3166-2 NG-YO
Wasu abun

Yanar gizo yobestate.gov.ng


Yobe jiha ce daga cikin jerin jihohin shiyyar Arewa Maso Gabashin Najeriya.[1] Tana da yawan ƙasa kimanin murabba'in kilomita 45,502 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu ɗari huɗu da sha ɗaya da ɗari huɗu da tamanin da ɗaya "1,411,481" (a ƙidayar yawan jama'a ta shekarar 1991).[2] Babban birnin jihar shi ne Damaturu. Mai Mala Buni shi ne gwamnan jihar tun zaɓen shekara ta 2015 zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne Idi Barde Gubana. Jihar dai tana da shiyyoyi guda uku: shiyyar gabas, kudu da kuma arewa. 'yan majalisar Dattijan jihar su ne: Ahmed Ibrahim Lawan mai wakiltar shiyyar arewaci, Bukar Abba Ibrahim Ibrahim Gaidam shiyyar gabashi da, Ibrahim Mohammed Bomai shiyyar kudanci.

Jihar Yobe tana da iyaka da jihohi huɗu, su ne: Bauchi, Borno, Gombe da kuma Jigawa. Tana kuma da iyaka da jamhuriyar Nijar.[3]

Duwatsu masu ban sha'awa a garin Machina, jihar Yobe

[4]

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

An ƙirƙiri jihar Yobe ne a ranar 27 ga watan Agustan 1991.[5] An ciro ta ne daga jihar Borno a zamanin mulkin Ibrahim Badamasi Babangida kuma an yi hakan ne don a sauƙaƙa sha'anin tafiyar da mulki a yankin. Ranar 14 ga watan Mayun 2013, Shugaban Najeriya Goodluck Jonathan ya rattaba dokar ta ɓaci a jihar Yobe da Borno da kuma Adamawa. Saboda harin ta'addanci na ƙungiyar Boko Haram . Ƙarƙashin Abubakar Shekau, shugaban ƙungiyar ta Boko Haram , haifaffen ƙauyen Shekau ne na jihar Yobe .

Kananan hukumomi[gyara sashe | gyara masomin]

Jahar Yobe tana da ƙananan hukumomi guda goma sha bakwai (17) waɗanda suka haɗa da:

Harsuna[gyara sashe | gyara masomin]

Al'ummar Karai-Karai ɗaya daga ƙabilun jihar Yobe a shekarar 1962

Waɗannan su ne harsunan mutanen Jihar da kuma ƙananan hukumomin da ake samun su:[6]

Kananan Hukumomi Harsuna
Bade Bade; Duwai
Bursari Fulbe Bade
Damaturu Kanuri; Fulani
Fika Karaikarai; Ngamo; Fulani Bolewa
Fune Fulani,Abore
Geidam Kanuri
Gujba Fulani,Kanuri,
Gulani Maaka, Fulani
Jakusko Fulani, Bade,
Nangere Karai-karai da fulani
Nguru Kanuri; Hausa; Bade
Potiskum Karai-karai, Ngizimawa, bolawa
Tarmuwa Fulani, kanuri
Yunusari Kanuri, Fulani
Yusufari Kanuri, Fulani
Machina Mangawa

Sauran harsunan da ake samu a jihar Yobe sun haɗa da Baburawa, Mangawa da kuma Zarmawa.[6]

Hotunan wasu sassa na Yobe[gyara sashe | gyara masomin]

Fitattun mutane a jihar[gyara sashe | gyara masomin]

  • Bulama Bukarti - Lauya mai kare haƙƙin ɗan Adam.
  • Usman Albishir - (15 Yuni 1945 – 2 Yuli 2012) tsohon Sanata kuma shugaban marassa rinjaye a Majalisar Dattawa.
  • Mai Mala Buni - (an haife shi a ranar 11 ga watan Nuwambar 1967) ɗan siyasa, tsohon sakataren jam'iyyar APC na ƙasa kuma Gwamnan jihar Yobe na yanzu.
  • Ibrahim Gaidam, tsohon gwamnan jihar Yobe kuma a yanzu dan majalisar dattawa mai wakiltar shiyyar gabashin jihar a Majalisar Dattawa.
  • Buba Galadima - Dan siyasa kuma sakataren kasa na tsohuwar jam'iyyar "Congress for Progressive Change (CPC)" .
  • Bukar Ibrahim - (shekarar haihuwa Aktoba 1950) tsohon gwamnan jihar Yobe kuma tsohon dan takarar shugabacin kasa a jam'iyyar NNPP a shekarar 2007.
  • Khadija Bukar Abba Ibrahim - (shekarar haihuwa 6 Janairu 1967) matar tsohon gwamnan jihar Yobe Bukar Abba Ibrahim, tsohuwar 'yar majalisar wakilai na tarayya kuma Ministar kasa mai kula da harkokin waje karkashin jagorancin Muhammadu Buhari .
  • Ahmed Ibrahim Lawan - Sanata[7] tun daga shekarar 1991 kuma shugaban majilisar dattijan Najeriya a yanzu kuma shi ne mutum na 9 a shugabannin majalisar kasar.
  • Ibrahim Talba - Dan siyasa kuma tsohon babban sakataren gwamnati a fadar shugaban kasa lokacin mulkin Olusegun Obasanjo kuma Ciroman masarautar Tikau.
  • Adamu Waziri - (shekarar haihuwa 14 Satumba 1952) dan siyasa kuma tsohon dan takarar gwamnan jihar Yobe a karkashin jam'iyyar PDP kana tsohon ministan 'yan sanda na kasa kuma tsohon ministan jami'an kula da lafiyar hanya.
  • Jamila Babayo - (shekarar haihuwa 17 Mayu, 1983) marubuciya ce da ta kasance mace ta farko a shiryar Arewa Maso Gabashin Najeriya da ta lashe gasar rubutu ta mata zallah ta BBC Hausa.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. https://www.britannica.com/place/Yobe
  2. https://euaa.europa.eu/country-guidance-nigeria-2021/yobe
  3. https://www.britannica.com/place/Yobe
  4. "Yobe State of Nigeria :: Nigeria Information & Guide". www.nigeriagalleria.com. Retrieved 6 March 2022.
  5. "Climate: Yobe in Nigeria". Worlddata.info (in Turanci). Retrieved 25 November 2022.
  6. 6.0 6.1 "Nigeria". Ethnologue (22 ed.).
  7. https://hausa.legit.ng/news/1558641-mahaifiyar-sanata-ahmed-lawan-ta-riga-mu-gidan-gaskiya-a-jihar-yobe/


Jihohin Najeriya
Babban birnin tarayyar (Abuja) | Abiya | Adamawa | Akwa Ibom | Anambra | Bauchi | Bayelsa | Benue | Borno | Cross River | Delta | Ebonyi | Edo | Ekiti | Enugu | Gombe | Imo | Jigawa

Kaduna | Kano | Katsina | Kebbi | Kogi | Kwara | Lagos | Nasarawa | Neja | Ogun | Ondo | Osun | Oyo | Plateau | Rivers | Sokoto | Taraba | Yobe | Zamfara